tr.
met

Nn .

Uit dit huwelijk 2 kinderen:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Gnaus Pompeius	*-132		†-87		45	1	1
2	Pompeia						1	1

Bronnen:

1.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen

tr.
met

Nn ¹, geb. circa 160 BC^1,1,1, stahouder te Macedonië [Gri] in 118 BC, ovl. (ongeveer 42 jaar oud) in 118 BC^1,1.

Uit dit huwelijk 2 kinderen:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Gnaus Pompeius	*-132		†-87		45	1	1
2	Pompeia						1	1

Bronnen:

1.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen

• Vader:
  Nn , tr.

• Moeder:
  Atia Balba Tertia, dr. van Marcus Atius Balbus en Julia Caesaris Minor.

Bronnen:

1.	Afgeschermd, Wikipedia

tr.
met

Calpurnia ¹, hij pleegt zelfmoord in 82 BC, ovl. in 82 BC¹ Zij heeft zelfmoord gepleegd¹, tr. (2) met Gaius Julius Caesar^2,1. Uit dit huwelijk geen kinderen.

Uit dit huwelijk een dochter:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Antistia	*-100		†-82		18	1	0

Bronnen:

1.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen
2.	Afgeschermd, Wikipedia

tr. (1)
met

Publius Antistius¹, geb. circa 126 BC^1,1,1, trib. bleb. circa 88 BC, praetor in 86 BC, ovl. (ongeveer 44 jaar oud) circa 82 BC^1,1.

Uit dit huwelijk een dochter:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Antistia	*-100		†-82		18	1	0

tr. (2)
met

Gaius Julius Caesar2,1, zn. van Gaius Lulius Caesar Strabo en Aurelia Cotta, geb. te Rome op zaterdag 13 jul 100 BC2,1,2,1,2,1, veldheer, ovl. (56 jaar oud) te Rome op 15 mrt 44 BC2,1,2,1, tr. (1) met Cornelia Cinna2,1. Uit dit huwelijk een dochter, tr. (2) met Pompeia . Uit dit huwelijk geen kinderen, tr. (4) met Kleopatra VII van Egypte2,1. Uit dit huwelijk een dochter.

Bronnen:

1.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen
2.	Afgeschermd, Wikipedia

Vader: Sextus Pompeius Magnus Pius1, zn. van Gnaeus Pompeius Magnus en Mucia Tertia, geb. circa 68 BC1,1,1, veldheer, hij wordt gerecht gesteld te Milet [Gri] in 35 BC, ovl. (ongeveer 33 jaar oud) te Milet [Gri]1 in 35 BC1,1, tr.

• Moeder:
  Sribonia ¹, dr. van Lucius Scribonius Libo en Nn, geb. circa 55 BC^1,1, ovl. (ongeveer 19 jaar oud) circa 36 BC^1,1.

Bronnen:

1.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen

• Vader:
  Marcus Licinius Crassus Frugi¹, zn. van Marcus Licinius Crassus Frugi en Nn, geb. circa 16 v. Chr¹, Praet. urb 24, cos. 27, legat in Mauretanië onder Geligula, ovl. in 47¹ Hij is om het leven gebracht door het gerecht¹, tr.

• Moeder:
  Scribonia ¹, dr. van Lucius Scribonius Libo en Nn, geb. in 5 BC^1,1,1, ovl. (ongeveer 50 jaar oud) ¹ in 46¹.

tr.
met

Sulpia (Sulpicia) Praetextata¹, dr. van Quintus Sulpicius Camerinus Peticus en Nn, geb. circa 30^1,1.

Uit dit huwelijk 2 zonen:¹

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Lucius Vibius	*54		†100		46	1	3
2	Lucius Calpurnius Piso Frugi	*60					1	1

Bronnen:

1.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen

• Vader:
  Faustus Cornelius Sulla¹, zn. van Lucius Cornelius Sulla Felix en Caecilia Metella Dalmatica, geb. te Griekenland [Gri] in 86 BC^1,1,1, militair tribunaal in 63 BC, muntmeester circa 62 BC, aug. vor. in 57 BC, quaestor in 54 BC, medequastor tussen 49 BC en 47 BC, wordt door de soldaten van Caesar gedood in 46 BC, ovl. (ongeveer 40 jaar oud) in 46 BC^1,1, tr.

• Moeder:
  Pompeia (Popmeia) ¹, dr. van Gnaeus Pompeius Magnus en Mucia Tertia, geb. circa 75 BC^1,1, tr. (2) met Lucius Cornelius Cinna¹. Uit dit huwelijk een dochter.

tr.
met

Nn .

Uit dit huwelijk een zoon:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Lucius Cornelius Sulla	*-25		†21		45	1	0

Bronnen:

1.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen

• Vader:
  Faustus Cornelius Sulla¹, zn. van Lucius Cornelius Sulla Felix en Caecilia Metella Dalmatica, geb. te Griekenland [Gri] in 86 BC^1,1,1, militair tribunaal in 63 BC, muntmeester circa 62 BC, aug. vor. in 57 BC, quaestor in 54 BC, medequastor tussen 49 BC en 47 BC, wordt door de soldaten van Caesar gedood in 46 BC, ovl. (ongeveer 40 jaar oud) in 46 BC^1,1, tr.

• Moeder:
  Pompeia (Popmeia) ¹, dr. van Gnaeus Pompeius Magnus en Mucia Tertia, geb. circa 75 BC^1,1, tr. (2) met Lucius Cornelius Cinna¹. Uit dit huwelijk een dochter.

Bronnen:

1.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen

• Vader:
  Faustus Cornelius Sulla¹, zn. van Lucius Cornelius Sulla Felix en Caecilia Metella Dalmatica, geb. te Griekenland [Gri] in 86 BC^1,1,1, militair tribunaal in 63 BC, muntmeester circa 62 BC, aug. vor. in 57 BC, quaestor in 54 BC, medequastor tussen 49 BC en 47 BC, wordt door de soldaten van Caesar gedood in 46 BC, ovl. (ongeveer 40 jaar oud) in 46 BC^1,1, tr.

• Moeder:
  Pompeia (Popmeia) ¹, dr. van Gnaeus Pompeius Magnus en Mucia Tertia, geb. circa 75 BC^1,1, tr. (2) met Lucius Cornelius Cinna¹. Uit dit huwelijk een dochter.

Bronnen:

1.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen

• Vader:
  Marcus Licinius Crassus Frugi¹, zn. van Marcus Licinius Crassus Frugi en Nn, geb. circa 16 v. Chr¹, Praet. urb 24, cos. 27, legat in Mauretanië onder Geligula., ovl. in 47¹ Hij is om het leven gebracht door het gerecht¹, tr.

• Moeder:
  Scribonia ¹, dr. van Lucius Scribonius Libo en Nn, geb. in 5 BC^1,1,1, ovl. (ongeveer 50 jaar oud) ¹ in 46¹.

Bronnen:

1.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen

• Vader:
  Marcus Licinius Crassus Frugi¹, zn. van Marcus Licinius Crassus Frugi en Nn, geb. circa 16 v. Chr¹, Praet. urb 24, cos. 27, legat in Mauretanië onder Geligula, ovl. in 47¹ Hij is om het leven gebracht door het gerecht¹, tr.

• Moeder:
  Scribonia ¹, dr. van Lucius Scribonius Libo en Nn, geb. in 5 BC^1,1,1, ovl. (ongeveer 50 jaar oud) ¹ in 46¹.

tr.
met

Lucius Calpurnius Piso¹, geb. circa 25^1,1,1, consul in 57, ovl. (ongeveer 45 jaar oud) circa 70^1,1.

Uit dit huwelijk 2 zonen:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Lucius Calpurnius	*55		†97		42	1	1
2	Marcus Licinius Srcibonianus						0	0

Bronnen:

1.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen

Titus Aurelius Fulvus Boionius Arrius Antoninus
Titus Aurelius Fulvus Boionius Arrius (Titus Aurelius Fulvus Bionius Arrius) Antoninus1,2, geb. te Lanuvium [Ita] op 19 sep 861,1,1, keizer te Rome van 138 tot 161, ovl. (74 jaar oud) op vrijdag 7 mrt 1611,1, begr. te Rome Hadrians Mausoleum.

Aantekeningen bij Titus Aurelius Fulvus Boionius Arrius Antoninus.
•.
Antoninus Pius (19 september 86 — 7 maart 161) was keizer van Rome van 138 tot 161 en lid van de invloedrijke Gens Aurelia.
Hij was een van de bekwaamste keizers uit de geschiedenis van het Romeinse rijk. Zijn lange regeringsperiode van ruim 22 jaar valt in de periode van de adoptiefkeizers. Het was een tijd van vrede en welvaart en het keizerrijk kwam tot grote bloei.
Antoninus Pius werd in het jaar 86 geboren als Titus Aurelius Fulvus Boionius Arrius Antoninus. Hij kwam uit een gerenommeerde familie uit Nemausus (tegenwoordig Nîmes). Na de dood op 1 januari 138 van Aelius Caesar, de beoogde opvolger, adopteerde Hadrianus op 25 februari de 52-jarige Antoninus als zijn zoon, zodat deze hem kon opvolgen. Voorwaarde was echter dat Antoninus de 17-jarige Marcus Aurelius en de 8-jarige Lucius Verus zou adopteren.
Antoninus heeft zijn titel Pius te danken aan zijn loyaliteit en zijn mildheid. Vlak na zijn benoeming tot keizer stond hij erop Hadrianus de eretitel Divus (god) toe te kennen. Aangezien de Senaat de laatste jaren niet op goede voet had gestaan met Hadrianus en dit voorstel oorspronkelijk afwees, dreigde een constitutionele crisis. Antoninus dreigde af te zullen treden als de Senaat zijn voorstel niet aanvaardde. Onder de indruk van zijn loyaliteit aan zijn voorganger en adoptieve vader gaf de Senaat uiteindelijk toe. Bovendien maakte hij indruk door hen die aan het eind van het bewind van Hadrianus ter dood waren veroordeeld, gratie te verlenen. Om deze redenen besloot de Senaat hem de titel Pius (de "Vrome") toe te kennen.
Beeld van Antoninus Pius in NimesLater stelde de Senaat voor de maand september naar Antoninus Pius te noemen (de maand juli was al genoemd naar Julius Caesar en de maand augustus naar keizer Augustus) vanwege zijn uitmuntend leiderschap. Hij weigerde deze eer echter pertinent en vanaf die tijd is dat soort voorstellen niet meer gedaan (op enkele tijdelijke pogingen na: zie bijvoorbeeld Commodus) en hebben alle maanden vanaf september hun oorspronkelijke namen behouden.
Antoninus Pius was gelukkig getrouwd met Faustina (Faustina de Oudere) om haar te onderscheiden van hun dochter Faustina de Jongere die later met Marcus Aurelius trouwde). Zij stierf echter vrij jong, reeds drie jaar nadat hij keizer was geworden, en Antoninus eerde haar door onder andere een grote hoeveelheid munten te laten slaan met haar portret.
Er is relatief weinig geschreven over deze periode omdat er vrijwel geen oorlogen waren, met uitzondering van enkele opstanden in Noord-Brittania. Naar aanleiding daarvan werd de muur van Antoninus gebouwd op zo'n 120 km ten noorden van de muur van Hadrianus. Er waren ook nog enkele problemen van kleinere omvang in onder andere Egypte, Judea en Mauretania.
De belangrijkste gebeurtenis uit deze periode is wel de viering van de 900e verjaardag van Rome. Deze wordt op grandioze wijze gevierd met activiteiten die plaatsvinden gedurende de jaren 147 en 148. Het hoogtepunt valt op 21 april 147. Er worden spektakels georganiseerd waarin veel wilde dieren voorkomen waaronder een aantal olifanten wel het meest indruk maken. Zij worden zelfs als symbool gebruikt voor de viering.
*.
In het jaar 161 stierf Antoninus Pius een natuurlijke dood op 74-jarige leeftijd in zijn paleis in Etruria. Sommige verhalen spreken over voedselvergiftiging door bedorven kaas, maar er is onvoldoende historisch bewijs voor deze bewering.
Antoninus werd opgevolgd door zijn adoptiefzonen Marcus Aurelius en Lucius Aurelius Commodus, die aanvankelijk samen regeerden.
*.
Belangrijkste leden van de Gens Aurelia.
Antoninus Pius.
Marcus Aurelius.
Commodus.
*.
(Bronnen en referenties: R.D. Weigel, art. Antoninus Pius (A.D. 138-161), in DIR (1998)).
•.

• Vader:
  Aurelius Fulvus (Aurelius) Fulvus², geb. circa 60^2,2,2, Konsular, tr.

• Moeder:
  Arria Fadilla², dr. van Gnaeus Arrius Antonius en Plotia Isaurica, geb. circa 65^2,2.

tr.
met

Annia Galeria Faustina^2,, , dr. van Marcus Annius Verus en Rupilla Faustina, geb. circa 105^{2,, ,2,, ,2,,} , augustus in 138, Augusta in 138, ovl. (hoogstens 35 jaar oud) voor woensdag 24 okt 140^2,, (voor 20 okt 140)^2,, , begr. te Rome Hadriansmauloseum, Hadriansmauloleum².

Uit dit huwelijk 4 dochters:²

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Aeurelia						0	0
2	Annia Galeria	*130		†176		45	1	3
3	Aeurelia	*120		†134		14	0	0
4	Annia Galeria						0	0

Bronnen:

1.	Afgeschermd, Wikipedia
2.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen

Dossier:

Vader: Titus Aurelius Fulvus Boionius Arrius (Titus Aurelius Fulvus Bionius Arrius) Antoninus1,2, zn. van Aurelius Fulvus Fulvus en Arria Fadilla, geb. te Lanuvium [Ita] op 19 sep 861,1,1, keizer te Rome van 138 tot 161, ovl. (74 jaar oud) op vrijdag 7 mrt 1611,1, begr. te Rome Hadrians Mausoleum, tr.

• Moeder:
  Annia Galeria Faustina^2,, , dr. van Marcus Annius Verus en Rupilla Faustina, geb. circa 105^{2,, ,2,, ,2,,} , augustus in 138, Augusta in 138, ovl. (hoogstens 35 jaar oud) voor woensdag 24 okt 140^2,, (voor 20 okt 140)^2,, , begr. te Rome Hadriansmauloseum, Hadriansmauloleum².

Bronnen:

1.	Afgeschermd, Wikipedia
2.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen

Vader: Titus Aurelius Fulvus Boionius Arrius (Titus Aurelius Fulvus Bionius Arrius) Antoninus1,2, zn. van Aurelius Fulvus Fulvus en Arria Fadilla, geb. te Lanuvium [Ita] op 19 sep 861,1,1, keizer te Rome van 138 tot 161, ovl. (74 jaar oud) op vrijdag 7 mrt 1611,1, begr. te Rome Hadrians Mausoleum, tr.

• Moeder:
  Annia Galeria Faustina^2,, , dr. van Marcus Annius Verus en Rupilla Faustina, geb. circa 105^{2,, ,2,, ,2,,} , augustus in 138, Augusta in 138, ovl. (hoogstens 35 jaar oud) voor woensdag 24 okt 140^2,, (voor 20 okt 140)^2,, , begr. te Rome Hadriansmauloseum, Hadriansmauloleum².

tr.
met

Marcus Aelius Aurelius Verus1, zn. van Marcus Annius Verus en Domita Lucilla, geb. te Rome1 op woensdag 26 apr 1211,1,1, konin te Rome in 161, ovl. (58 jaar oud) te Wenen, Oostenrijk1 Hij overlijdt in een kamp van het leger aan de pest op woensdag 17 mrt 1801,1.

Aantekeningen bij Marcus Aelius Aurelius Verus.
Marcus Annius Verus wordt geboren op 26 april 121 als zoon van Annius Verus en Domitia Lucilla. Hij is een neef van Faustina de oudere (de echtgenote van Antoninus Pius). Marcus stamt uit een gedistingeerde familie van Spaanse origine. Zijn vader was tot drie maal toe consul en had als prefect gediend onder Hadrianus. Als zijn vader vroegtijdig komt te overlijden, wordt Marcus door zijn grootvader (die ook Marcus Annius Verus heet) opgevoed. In zijn jonge jaren legt Marcus zich toe op retoriek (welsprekendheid) en filosofie. Zijn serieuze houding en intellectuele interesses trekken al snel de aandacht van keizer Hadrianus. Als Marcus 15 wordt, arrangeert Hadrianus een verloving tussen Marcus en de dochter van zijn adoptief zoon en toekomstige opvolger, Lucius Aelius Commodus Verus.
*.
Als deze beoogde opvolger vroegtijdig overlijdt adopteert Hadrianus Antoninus Pius zodat deze hem kan opvolgen als keizer. Dit gebeurt onder de voorwaarde dat Antoninus op zijn beurt Marcus en Lucius Verus adopteert. Het is Hadrianus' bedoeling dat zij samen Antoninus zullen opvolgen als hij overlijdt. Antoninus gaat hiermee akkoord en op 25 februari 138 vindt de officiële adoptie van de twee jongens plaats. Marcus is dan bijna 17 jaar oud en Lucius Verus net 7. Marcus' naam wijzigt bij de adoptie in Marcus Aelius Aurelius Verus. Een jaar later, in 139 wordt zijn verloving met de dochter van Aelius ontbonden en een verloving gearrangeerd met Faustina de Jongere, de dochter van zijn adoptief vader. Het huwelijk vindt plaats in 145. Ze krijgen dertien kinderen waarvan meer dan de helft al jong sterft. Van hun zoons overleeft alleen Commodus zijn kinderjaren.
*.
De langdurige regering van Antoninus Pius is een van de meest vredige en voorspoedige perioden uit de Romeinse geschiedenis. De keizer, die afkerig is van militaire conflicten, heeft gedurende zijn gehele regeringsperiode Italië nooit verlaten. Als gevolg daarvan doet Marcus Aurelius geen militaire ervaring op. Wel is hij actief betrokken bij het keizerschap van zijn adoptief vader. In 140 en 145 is hij consul. Een taak die hij combineert met diverse priesterambten. Hij verwaarloost echter ook zijn filosofische interesses niet. Zijn leraar is Marcus Cornelius Fronto, daarnaast heeft hij ook contacten met de grote filosofen uit zijn tijd zoals Herodes Atticus, Aelius Aristides en Epictetus. Deze laatste had de meeste invloed op hem en veranderde Marcus in een stoďcijn. In 161, het jaar waarin Antoninus Pius overlijdt, viert Marcus Aurelius zijn veertigste verjaardag. Voor zijn overlijden maakt Antoninus duidelijk kenbaar dat hij Marcus Aurelius als zijn opvolger beschouwt door hem het standbeeld van Fortuna, dat in zijn slaapkamer staat, te overhandigen. Er is geen oppositie tegen dit besluit. Het eerste wat Marcus Aurelius doet is zijn geadopteerde broer, Lucius Verus, aanstellen als zijn mede-keizer. Dit conform de wens van Hadrianus. Marcus' officiële titel is vanaf dit moment Imperator Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus.
*.
In het jaar dat Marcus Aurelius keizer wordt, heerst er veel onrust in het Romeinse Rijk. Er zijn ongeregeldheden in Britannië en het gebied rond de Donau. Deze worden al snel door de locale bestuurders opgelost. De problemen in het oosten van het rijk zijn echter van een andere orde. In 162 vertrekt Lucius Verus, Marcus' adoptief broer en mede-keizer, met een leger naar Syrië terwijl Marcus in Rome achterblijft. Verus keert in triomf terug naar Rome maar zijn troepen brengen ook een pestepidemie mee naar het westen, die grote delen van het keizerrijk en ook Rome zelf teistert. Bovendien zijn er in het noorden van het rijk invallen van Germaanse stammen (de Marcomanni en de Quadi) die de Alpen over zijn getrokken. Beide keizers komen in actie en dringen de Germanen terug tot achter de Alpen.
*.
In 169 keren ze terug naar Rome. Op de terugweg wordt Lucius Verus ernstig ziek en overlijdt. Vanaf dat moment regeert Marcus Aurelius alleen. Na een korte periode in Rome breken er opnieuw onlusten uit en wordt Marcus Aurelius weer gedwongen naar de Germaanse grensgebieden te vertrekken. Na de successen in Germanië, ontvangt hij in 172, samen met zijn zoon Commodus, de titel Germanicus. De strijd is dan nog niet gestreden. Een serie oorlogen zal hem de volgende acht jaar verhinderen voor langere tijd naar Rome terug te keren. Deze bellum Germanicum (Germaanse oorlog), zal in totaal dertien jaar duren (van 167 tot 180). Gedurende deze periode ziet hij toch kans om zijn beroemde filosofische werk Meditaties te schrijven.
*.
In 175 wordt Marcus Aurelius zo zwaar ziek dat hij op sterven lijkt te liggen. Zijn vrouw Faustina laat in allerijl de gouverneur van Syrië, Gaius Avididus Cassius, inlichten zodat deze in opstand kan komen. De meest voor de hand liggende reden is dat zij wil voorhinderen dat haar zoon Commodus, wiens karakter zij als geen ander kent, keizer wordt. Waarschijnlijk heeft zij toen al beseft hoe rampzalig dit voor Rome zou zijn. Marcus Aurelius geneest echter en slaat de opstand neer. Faustina de Jongere overlijdt nog datzelfde jaar als gevolg van een ongeluk wanneer ze haar echtgenoot vergezelt naar een kamp bij Halala in zuid Cappadocië. Na haar dood wijdt Marcus Aurelius een tempel aan haar nagedachtenis en verandert hij de naam van de stad in Faustinopolis. Over de reputatie van Faustina bestaan veel misverstanden. Zo zou ze mensen vergiftigd hebben en het niet al te nauw nemen met de huwelijkstrouw. Ze wordt ervan beschuldigd dat ze het aanlegde met gladiatoren, zeelui en invloedrijke politici zoals de hiervoor genoemde Gaius Avididus Cassius. Feit is echter dat Marcus Aurelius haar altijd volledig vertrouwde en haar eer fel verdedigde tegen alle aantijgingen.
*.
In 177 keert Marcus Aurelius terug naar Rome en verheft zijn zoon Commodus tot Augustus. Tot zijn dood, drie jaar later, wordt de keizerlijke macht gedeeld tussen Marcus Aurelius en Commodus. In 178 breken er opnieuw oorlogen uit en weer moet de keizer naar de grensgebieden. Op 17 maart 180 sterft Marcus Aurelius op 59-jarige leeftijd te Bononia in een militair kamp bij de Donau, een natuurlijke dood (mogelijk ten gevolge van de pest). Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Commodus. Marcus Aurelius was een bijzonder intelligent man, een intellectueel met een sterke hang naar vrede. Door de geschiedschrijvers van zijn tijd wordt hij ook wel "Marcus Antoninus Philosophus" genoemd (Marcus Antoninus de filosoof). Hij wordt gerekend tot de vijf "goede keizers" (de anderen zijn Nerva, Trajanus, Hadrianus en Antoninus Pius). Zij worden zo genoemd omdat ze, in tegenstelling tot hun voorgangers, erin geslaagd zijn om de steun van de senaat te krijgen. Doordat hij breekt met de traditie, die sinds Nerva bestaat, om een adoptiefzoon als opvolger te benoemen, komt er een einde aan de periode van de adoptiefkeizers. De benoeming van zijn eigen zoon tot opvolger, zonder diens enorme mentale gebreken te onderkennen, zal de grootste fout van Marcus Aurelius blijken te zijn.

Uit dit huwelijk 3 kinderen:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Anna	*150		†182		31	1	1
2	Marcus Aurelius Commodus Antoninus	*161	Lanuvium [Ita]	†192	Rome	31	1	0
3	Aurelius Fulvus	*161	Rome	†166		4	0	0

Bronnen:

1.	Afgeschermd, Wikipedia
2.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen

Marcus Aelius Aurelius Verus
Marcus Aelius Aurelius Verus1, geb. te Rome1 op woensdag 26 apr 1211,1,1, konin te Rome in 161, ovl. (58 jaar oud) te Wenen, Oostenrijk1 Hij overlijdt in een kamp van het leger aan de pest op woensdag 17 mrt 1801,1.

Aantekeningen bij Marcus Aelius Aurelius Verus.
Marcus Annius Verus wordt geboren op 26 april 121 als zoon van Annius Verus en Domitia Lucilla. Hij is een neef van Faustina de oudere (de echtgenote van Antoninus Pius). Marcus stamt uit een gedistingeerde familie van Spaanse origine. Zijn vader was tot drie maal toe consul en had als prefect gediend onder Hadrianus. Als zijn vader vroegtijdig komt te overlijden, wordt Marcus door zijn grootvader (die ook Marcus Annius Verus heet) opgevoed. In zijn jonge jaren legt Marcus zich toe op retoriek (welsprekendheid) en filosofie. Zijn serieuze houding en intellectuele interesses trekken al snel de aandacht van keizer Hadrianus. Als Marcus 15 wordt, arrangeert Hadrianus een verloving tussen Marcus en de dochter van zijn adoptief zoon en toekomstige opvolger, Lucius Aelius Commodus Verus.
*.
Als deze beoogde opvolger vroegtijdig overlijdt adopteert Hadrianus Antoninus Pius zodat deze hem kan opvolgen als keizer. Dit gebeurt onder de voorwaarde dat Antoninus op zijn beurt Marcus en Lucius Verus adopteert. Het is Hadrianus' bedoeling dat zij samen Antoninus zullen opvolgen als hij overlijdt. Antoninus gaat hiermee akkoord en op 25 februari 138 vindt de officiële adoptie van de twee jongens plaats. Marcus is dan bijna 17 jaar oud en Lucius Verus net 7. Marcus' naam wijzigt bij de adoptie in Marcus Aelius Aurelius Verus. Een jaar later, in 139 wordt zijn verloving met de dochter van Aelius ontbonden en een verloving gearrangeerd met Faustina de Jongere, de dochter van zijn adoptief vader. Het huwelijk vindt plaats in 145. Ze krijgen dertien kinderen waarvan meer dan de helft al jong sterft. Van hun zoons overleeft alleen Commodus zijn kinderjaren.
*.
De langdurige regering van Antoninus Pius is een van de meest vredige en voorspoedige perioden uit de Romeinse geschiedenis. De keizer, die afkerig is van militaire conflicten, heeft gedurende zijn gehele regeringsperiode Italië nooit verlaten. Als gevolg daarvan doet Marcus Aurelius geen militaire ervaring op. Wel is hij actief betrokken bij het keizerschap van zijn adoptief vader. In 140 en 145 is hij consul. Een taak die hij combineert met diverse priesterambten. Hij verwaarloost echter ook zijn filosofische interesses niet. Zijn leraar is Marcus Cornelius Fronto, daarnaast heeft hij ook contacten met de grote filosofen uit zijn tijd zoals Herodes Atticus, Aelius Aristides en Epictetus. Deze laatste had de meeste invloed op hem en veranderde Marcus in een stoďcijn. In 161, het jaar waarin Antoninus Pius overlijdt, viert Marcus Aurelius zijn veertigste verjaardag. Voor zijn overlijden maakt Antoninus duidelijk kenbaar dat hij Marcus Aurelius als zijn opvolger beschouwt door hem het standbeeld van Fortuna, dat in zijn slaapkamer staat, te overhandigen. Er is geen oppositie tegen dit besluit. Het eerste wat Marcus Aurelius doet is zijn geadopteerde broer, Lucius Verus, aanstellen als zijn mede-keizer. Dit conform de wens van Hadrianus. Marcus' officiële titel is vanaf dit moment Imperator Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus.
*.
In het jaar dat Marcus Aurelius keizer wordt, heerst er veel onrust in het Romeinse Rijk. Er zijn ongeregeldheden in Britannië en het gebied rond de Donau. Deze worden al snel door de locale bestuurders opgelost. De problemen in het oosten van het rijk zijn echter van een andere orde. In 162 vertrekt Lucius Verus, Marcus' adoptief broer en mede-keizer, met een leger naar Syrië terwijl Marcus in Rome achterblijft. Verus keert in triomf terug naar Rome maar zijn troepen brengen ook een pestepidemie mee naar het westen, die grote delen van het keizerrijk en ook Rome zelf teistert. Bovendien zijn er in het noorden van het rijk invallen van Germaanse stammen (de Marcomanni en de Quadi) die de Alpen over zijn getrokken. Beide keizers komen in actie en dringen de Germanen terug tot achter de Alpen.
*.
In 169 keren ze terug naar Rome. Op de terugweg wordt Lucius Verus ernstig ziek en overlijdt. Vanaf dat moment regeert Marcus Aurelius alleen. Na een korte periode in Rome breken er opnieuw onlusten uit en wordt Marcus Aurelius weer gedwongen naar de Germaanse grensgebieden te vertrekken. Na de successen in Germanië, ontvangt hij in 172, samen met zijn zoon Commodus, de titel Germanicus. De strijd is dan nog niet gestreden. Een serie oorlogen zal hem de volgende acht jaar verhinderen voor langere tijd naar Rome terug te keren. Deze bellum Germanicum (Germaanse oorlog), zal in totaal dertien jaar duren (van 167 tot 180). Gedurende deze periode ziet hij toch kans om zijn beroemde filosofische werk Meditaties te schrijven.
*.
In 175 wordt Marcus Aurelius zo zwaar ziek dat hij op sterven lijkt te liggen. Zijn vrouw Faustina laat in allerijl de gouverneur van Syrië, Gaius Avididus Cassius, inlichten zodat deze in opstand kan komen. De meest voor de hand liggende reden is dat zij wil voorhinderen dat haar zoon Commodus, wiens karakter zij als geen ander kent, keizer wordt. Waarschijnlijk heeft zij toen al beseft hoe rampzalig dit voor Rome zou zijn. Marcus Aurelius geneest echter en slaat de opstand neer. Faustina de Jongere overlijdt nog datzelfde jaar als gevolg van een ongeluk wanneer ze haar echtgenoot vergezelt naar een kamp bij Halala in zuid Cappadocië. Na haar dood wijdt Marcus Aurelius een tempel aan haar nagedachtenis en verandert hij de naam van de stad in Faustinopolis. Over de reputatie van Faustina bestaan veel misverstanden. Zo zou ze mensen vergiftigd hebben en het niet al te nauw nemen met de huwelijkstrouw. Ze wordt ervan beschuldigd dat ze het aanlegde met gladiatoren, zeelui en invloedrijke politici zoals de hiervoor genoemde Gaius Avididus Cassius. Feit is echter dat Marcus Aurelius haar altijd volledig vertrouwde en haar eer fel verdedigde tegen alle aantijgingen.
*.
In 177 keert Marcus Aurelius terug naar Rome en verheft zijn zoon Commodus tot Augustus. Tot zijn dood, drie jaar later, wordt de keizerlijke macht gedeeld tussen Marcus Aurelius en Commodus. In 178 breken er opnieuw oorlogen uit en weer moet de keizer naar de grensgebieden. Op 17 maart 180 sterft Marcus Aurelius op 59-jarige leeftijd te Bononia in een militair kamp bij de Donau, een natuurlijke dood (mogelijk ten gevolge van de pest). Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Commodus. Marcus Aurelius was een bijzonder intelligent man, een intellectueel met een sterke hang naar vrede. Door de geschiedschrijvers van zijn tijd wordt hij ook wel "Marcus Antoninus Philosophus" genoemd (Marcus Antoninus de filosoof). Hij wordt gerekend tot de vijf "goede keizers" (de anderen zijn Nerva, Trajanus, Hadrianus en Antoninus Pius). Zij worden zo genoemd omdat ze, in tegenstelling tot hun voorgangers, erin geslaagd zijn om de steun van de senaat te krijgen. Doordat hij breekt met de traditie, die sinds Nerva bestaat, om een adoptiefzoon als opvolger te benoemen, komt er een einde aan de periode van de adoptiefkeizers. De benoeming van zijn eigen zoon tot opvolger, zonder diens enorme mentale gebreken te onderkennen, zal de grootste fout van Marcus Aurelius blijken te zijn.

• Vader:
  Marcus Annius Verus, zn. van Marcus Annius Verus en Rupilla Faustina, geb. circa 100, praetor in 138, ovl. (ongeveer 38 jaar oud) in 138, tr.

• Moeder:
  Domita Lucilla.

tr.
met

Annia Galeria Faustina, dr. van Titus Aurelius Fulvus Boionius Arrius Antoninus en Annia Galeria Faustina, geb. op zaterdag 16 feb 130, ovl. (ongeveer 45 jaar oud) in 176.

Uit dit huwelijk 3 kinderen:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Anna	*150		†182		31	1	1
2	Marcus Aurelius Commodus Antoninus	*161	Lanuvium [Ita]	†192	Rome	31	1	0
3	Aurelius Fulvus	*161	Rome	†166		4	0	0

Bronnen:

1.	Afgeschermd, Wikipedia

Dossier:

Vader: Marcus Aelius Aurelius Verus2, zn. van Marcus Annius Verus en Domita Lucilla, geb. te Rome2 op woensdag 26 apr 1212,2,2, konin te Rome in 161, ovl. (58 jaar oud) te Wenen, Oostenrijk2 Hij overlijdt in een kamp van het leger aan de pest op woensdag 17 mrt 1802,2, tr.

• Moeder:
  Annia Galeria Faustina, dr. van Titus Aurelius Fulvus Boionius Arrius Antoninus en Annia Galeria Faustina, geb. op zaterdag 16 feb 130, ovl. (ongeveer 45 jaar oud) in 176.

otr. (resp. ongeveer 10 en ongeveer 30 jaar oud) in 161
met

Ceionius Lucius Aelius Aurelius Verus, zn. van Lucius Ceionius Commodus en Avidia, geb. op zaterdag 15 dec 130, hij heeft mogelijk een buitenechtelijke zoon met de naam Hadrians, keizer van Rome in 161, ovl. (ongeveer 38 jaar oud) in 169.

Uit dit huwelijk een dochter:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Aurelia						1	1

Bronnen:

1.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen
2.	Afgeschermd, Wikipedia

Marcus Aurelius Commodus Antoninus Augustus
Marcus Aurelius Commodus Antoninus Augustus, geb. te Lanuvium [Ita] op vrijdag 31 aug 161, keizer in 180, ovl. (31 jaar oud) te Rome op dinsdag 31 dec 192 Hij wordt in zijn bad vermoord.

Aantekeningen bij Marcus Aurelius Commodus Antoninus Augustus.
Marcus Aurelius Commodus Antoninus, kortweg Commodus genoemd, (31 augustus 161 – 31 december 192) was keizer van Rome van 177 tot 192, waarvan de eerste drie jaar medekeizer van zijn vader, Marcus Aurelius. De klassieke, mogelijk partijdige geschiedschrijving van de Historia Augusta - in dit artikel gevolgd - beschouwt hem als een van de slechtste keizers van het Romeinse Rijk. In ieder geval viel Commodus slecht bij de Romeinse Senaat. Via zijn vader was hij lid van de belangrijke Romeinse gens Aurelia.
*.
Jeugd.
Lucius Aurelius Commodus, kortweg Commodus, was het negende kind en enige overlevende zoon van Marcus Aurelius en Faustina en werd geboren in Lanuvium in augustus 161. Vanaf zijn prilste jeugd zorgde zijn vader voor de best mogelijke opleiding. De beroemde arts Claudius Galenus had hem als patiënt. Hij kreeg de titel Caesar op zijn vijfde, wat betekent dat hij vanaf dat moment officieel de opvolger van Marcus Aurelius was. Daarmee week Marcus Aurelius dus voor het eerst sinds vijf generaties af van de traditie om een geadopteerde zoon als opvolger te benoemen (zie Adoptiefkeizers).
Op zijn tiende kreeg Commodus de titel Germanicus en op zijn veertiende werd hij princeps iuventutis. In 175 vertrok hij met zijn vader oostwaarts. Een jaar later keerde hij in triomf terug en ontving hij de titel imperator.
Kop van jonge Commodus, Römisch-Germanisches Museum, Keulen.
Commodus' buste in het Kunsthistorisches Museum, Wenen. Volgens Herodianus [1] was Commodus trots op zijn knappe uiterlijk met van nature blond en krullend haar.
[bewerk] Zijn begin als keizer.
In 177 kreeg hij de titel Augustus en wordt hij daarmee medekeizer van zijn vader. In datzelfde jaar trouwde hij met Crispina. Na de dood van zijn vader in 180 kreeg Commodus de volledige macht als keizer. Zijn officiële naam werd Marcus Aurelius Antoninus Commodus, maar deze naam wordt later weer veranderd. Vanaf 180 deed hij zijn best om de vrede terug te brengen en beëindigde de expansie van het rijk, ingezet door zijn voorgangers. Hij sloot vrede met Germanië en keerde snel terug naar Rome waar hij zijn vader eerde met de titel 'Divus' (=vergoddelijkte).
*.
Complot.
Volgens de derde- en vierde-eeuwse geschiedschrijvers Cassius Dio, Herodianus en de anonieme auteur van de Historia Augusta bleek de nieuwe keizer de kwaliteiten van zijn vader als leider nu totaal te ontberen. Hij zou veel vijanden hebben gemaakt door slechte vriendjespolitiek en keuze van verkeerde adviseurs. Zijn zuster Lucilla en zijn vrouw Crispina, die oorspronkelijk niet met elkaar konden opschieten, legden hun geschillen bij en raakten in 183 betrokken bij een complot van een groep senatoren om Commodus uit de weg te ruimen. De zaak lekte echter uit en Lucilla werd verbannen en geëxecuteerd. Commodus' vijandschap met de senaat werd openlijk en grimmig en zijn autocratische regering zou steeds corrupter zijn geworden. In hetzelfde jaar beschuldigde de keizer zijn vrouw Crispina van overspel en liet haar executeren. Volgens de Romeinse geschiedschrijving zou deze beschuldiging van een man komen die zelf zo overspelig was dat verhaald wordt dat hij er een harem van 300 vrouwen en evenveel mannen op na hield.
*.
We moeten er echter voor waken de woorden van deze historici voetstoots aan te nemen. Neutrale geschiedschrijving bestond nog niet, er werd altijd een bepaalde partij of een doel mee gediend.
*.
Commodus' regime zou het keizerrijk hebben geteisterd en overal begonnen protesten uit te breken, ook onder de troepen. Verscheidene moordaanslagen mislukten. De corruptie veroorzaakte zelfs een hongersnood en bracht Rome op de rand van een burgeroorlog. Bovendien brak een pestepidemie uit die zich over heel Italië uitbreidde.
*.
Terreur.
In de loop van de jaren zou de waanzin van Commodus zich steeds duidelijker hebben gemanifesteerd. Hij zou buitengewoon wreed zijn geweest en om de geringste verdenkingen executies hebben verordonneerd. Zijn terreurregime zou niet onder hebben gedaan voor de regeringen van Caligula, Nero en Domitianus) en hij zou niet alleen door de senaat, maar ook door de bevolking worden gehaat. Zelfs zijn naaste adviseurs zouden niet veilig zijn geweest.
*.
Grootheidswaan.
Zijn aandacht voor staatszaken wordt nog minder dan het in het begin al het geval was en hij houdt zich steeds meer bezig met zijn hobby's: de jacht en gladiatorspelen. Tot grote afschuw van de senaat treedt hij zelf ook op als gladiator in het circus. Zijn grootheidswaan is grenzeloos. Hij liet zichzelf identificeren en aanspreken met Hercules en hernoemt alle maanden van het jaar naar zijn eigen namen en titels in volgorde: Aelius, Aurelius, Commodus, Augustus, Herculeus, Romanus, Exsuperatorius, Amazonius, Invictus, Felix, Pius. Vooral de naam 'Amazonius', zijn titel als gladiator, schiet bij velen in het verkeerde keelgat. Hij hernoemt het leger en vloten naar zichzelf. In 192 brandt een deel van Rome af. Commodus neemt de gelegenheid te baat om de stad te herdopen als Colonia Commodiana.
*.
Einde van het regime.
Eind 192 maakt Commodus bekend dat hij, op de belangrijke evenementen die op het programma staan van Nieuwjaarsdag 193, als gladiator zal verschijnen om zo aan zijn nieuwe consulschap te beginnen. De senaat is dermate verontwaardigd dat een groep senatoren besluit dat hij onder geen beding de kans mag krijgen de plechtige traditionele ceremonies te ontheiligen. Er wordt snel maar zorgvuldig een complot beraamd om hem uit de weg te ruimen en op oudejaarsavond 192 wordt hij door zijn concubine Marcia vergiftigd en, om er zeker van te zijn dat hij het niet overleeft, gewurgd door een ingehuurde atleet, Narcissus. Juichend ontvangt de opgeluchte senaat het overlijdensbericht en spreekt een damnatio memoriae (vervloeking der nagedachtenis) uit. Binnen drie jaar wordt de senaat echter door Septimius Severus gedwongen de titel 'Divus' (goddelijk) aan de door hen vervloekte Commodus toe te kennen.
*.
Namen.
Commodus droeg verschillende namen:.
161, geboren als LVCIVS•AVRELIVS•COMMODVS.
166, krijgt titel van Caesar (troonsopvolger): LVCIVS•AVRELIVS•COMMODVS•CAESAR.
172, neemt met zijn vader de titel van Germanicus aan: LVCIVS•AVRELIVS•COMMODVS•CAESAR•GERMANICVS.
175, neemt met zijn vader de titel van Sarmaticus aan: LVCIVS•AVRELIVS•COMMODVS•CAESAR•GERMANICVS•SARMATICVS.
176, krijgt de titel van Imperator.
177, mederegent met zijn vader : IMPERATOR•CAESAR•LVCIVS•AVRELIVS•COMMODVS•AVGVSTVS•GERMANICVS•SARMATICVS.
180, troonsopvolging : IMPERATOR•CAESAR•MARCVS•AVRELIVS•COMMODVS•AVGVSTVS•GERMANICVS•SARMATICVS.
182, neemt de titels van Pius en Germanicus maximus aan: IMPERATOR•CAESAR•MARCVS•AVRELIVS•COMMODVS•AVGVSTVS•PIVS•SARMATICVS•GERMANICVS•MAXIMVS.
184, voegt Britannicus toe: IMPERATOR•CAESAR•MARCVS•AVRELIVS•COMMODVS•AVGVSTVS•PIVS•SARMATICVS•GERMANICVS•MAXIMVS•BRITANNICVS.
185, voegt Felix toe: IMPERATOR•CAESAR•MARCVS•AVRELIVS•COMMODVS•AVGVSTVS•PIVS•FELIX•SARMATICVS•GERMANICVS•MAXIMVS•BRITANNICVS.
191, laatste naamsverandering tot IMPERATOR•CAESAR•LVCIVS•ĆLIVS•AVRELIVS•COMMODVS•AVGVSTVS•PIVS•FELIX•SARMATICVS•GERMANICVS•MAXIMVS•BRITANNICVS.
*.
Afbeeldingen±.
- bronzen standbeeld. Als Hercules. Musei Capitolini, Rome.
bustes en koppen:.
- Louvre (Ma 1123), Parijs.
- Musei Capitolini, Rome. Als Hercules met leeuwenhuid, knots en appel van de Hesperiden. Deel van beeldengroep die de apotheose van Commodus verbeeldt. Marmer van Luni, 191-192. Ontdekt in ondergrondse kamer van de Horti Lamiani te Rome in 1874.
- museum van Ephese, Turkije.
- Römisch-Germanisches Museum, Keulen.
- Kunsthistorisches Museum, Wenen.
- munten.
- gouden zegelring. Een gaaf exemplaar met de beeltenis van Commodus werd gevonden in 1998 aan de Tongerse Schaetzengaarde, op de plaats waar wellicht een Romeins privébadhuis heeft gestaan[2]. Deze zegelring werd in januari 2004 door het Gallo-Romeins Museum in Tongeren aangekocht.
*.
Klassieke bronnen en hun objectiviteit.
*.
Cassius Dio.
Reeds in de oudheid beschouwen de toenmalige geschiedschrijvers Commodus als één van de ‘slechte’ keizers (samen met Gaius (=Caligula), Nero en Domitianus). Vooral de geschiedschrijver Dio haalt bijzonder hard uit naar Commodus. Dit is niet zo verwonderlijk. Cassius Dio was senator en zoon van een senator. Hij was tegen elke vermindering van de senatoriale macht. Commodus van zijn kant was juist iemand die de macht van de senatoren sterk beknotte en zijn relatie met de senaat was allesbehalve vriendschappelijk. Voor allerlei belangrijke beslissingen weigerde hij de senaat te raadplegen en onder Commodus werd een groot aantal senatoren verbannen of geëxecuteerd (om zijn concurrentie te verwijderen? Zie verderop). Dit beďnvloedde Dio natuurlijk enorm. Alle beslissingen die Commodus nam werden door Dio belachelijk gemaakt en alle extreme karaktertrekken van Commodus werden extra in de verf gezet.
*.
Herodianus.
Herodianus, de andere belangrijke geschiedschrijver die over Commodus bericht, was niet van hoge afkomst maar staat wel bekend als een ‘auteur voor de elite’. Zijn werk is niet zo negatief als dat van Dio maar het gaat dezelfde kant uit, deels omdat Herodianus de mosterd bij Dio haalde. Herodianus ziet Commodus als een tiran, (en door zijn jeugdige leeftijd) als een gewillige speelbal in de handen van corrupte, malafide personen.
*.
Historia Augusta.
De derde klassieke bron die veelvuldig Commodus vermeldt is de Historia Augusta, een werk dat getuigt van een sterke pro-senaatshouding. Elke keizer die in conflict gekomen was met de senaat wordt uitermate negatief beschreven in de Historia Augusta. Commodus wordt er dan ook voorgesteld als een voorbeeld ‘hoe men niet moet regeren’. Er is geen contemporaine bron die in het voordeel van Commodus spreekt en de vorige bronnen kunnen allesbehalve objectief genoemd worden. Historici van latere generaties hebben de verhalen vaak overgenomen zonder enige nuances aan te brengen.
*.
Commodus in moderne media.
*.
Film:.
- The Fall of the Roman Empire, 1964. Commodus wordt gespeeld door Christopher Plummer.
- Gladiator, 2000.Joaquin Phoenix kreeg een Academy Award voor zijn rol als Commodus.
*.
Overig:.
Talbot Mundy: Caesar Dies (roman).
Het videospel Colosseum: Road to Freedom heeft Commodus als tegenstander in het Colosseum.
Commodus komt voor in het historisch juiste spel MMORPG Roma Victor.
*.
Literatuur, bronnen:.
O.J. Hekster, Commodus: an Emperor at the Crossroads, Amsterdam, 2002. ISBN 9050632386.
E. Hohl, Kaiser Commodus und Herodian, Berlijn, 1954.
M.R. Kaiser-Raiß, Die stadtrömische Münzprägung während der Alleinherrschaft des Commodus: Untersuchungen zur Selbstdarstellung eines römischen Kaisers, Frankfurt am Main, 1980. ISBN 3921302285 (fragmentweergave in Google Books).
A.E. Raubitschek, Commodus and Athens, Princeton, 1949. (= in Hesperia (supp.) 7 (1949), pp. 279-290.).
F. von Saldern, Studien zur Politik des Commodus, Rahden, 2003. ISBN 9783896468338.
*.
Links:.
- (de) S. Priwitzer, Commodus, der Tyrann? Arbeitstechniken und topische Darstellungen bei antiken Autoren, in Arbeiten mit Quellen, historicum.net (2007).
(- en) D. Quinn, art. Commodus (A.D. 180-192), in DIR (1999).
- (en) Historia Augusta: Leven van Commodus.
- (en) Boek 73 van de Romeinse geschiedenis van Cassius Dio.
(en) Boek 1.15 Commodus als gladiator uit de Romeinse Geschiedenis van Herodianus.
*.
Noten:.
1. Birley vertaalde Herodianus' beschrijving van Commodus (A.R. Birley: Septimius Severus).
2. [1] Vanderhoeven, A. e.a.: Het oudheidkundig bodemonderzoek aan de de Schaetzengaarde te Tongeren (prov. Limburg). Eindverslag 2004.

Vader: Marcus Aelius Aurelius Verus1, zn. van Marcus Annius Verus en Domita Lucilla, geb. te Rome1 op woensdag 26 apr 1211,1,1, konin te Rome in 161, ovl. (58 jaar oud) te Wenen, Oostenrijk1 Hij overlijdt in een kamp van het leger aan de pest op woensdag 17 mrt 1801,1, tr.

• Moeder:
  Annia Galeria Faustina, dr. van Titus Aurelius Fulvus Boionius Arrius Antoninus en Annia Galeria Faustina, geb. op zaterdag 16 feb 130, ovl. (ongeveer 45 jaar oud) in 176.

tr.
met

Bruttia Crispina, dr. van Gaius Brittius Praesens Lucius Fulvius Rusticus, ovl. te Capri [Ita] in 183 Het is ook mogelijk dat zij in 192 is vermoord.


Bronnen:

1.	Afgeschermd, Wikipedia

Dossier:

Vader: Marcus Aelius Aurelius Verus2, zn. van Marcus Annius Verus en Domita Lucilla, geb. te Rome2 op woensdag 26 apr 1212,2,2, konin te Rome in 161, ovl. (58 jaar oud) te Wenen, Oostenrijk2 Hij overlijdt in een kamp van het leger aan de pest op woensdag 17 mrt 1802,2, tr.

• Moeder:
  Annia Galeria Faustina, dr. van Titus Aurelius Fulvus Boionius Arrius Antoninus en Annia Galeria Faustina, geb. op zaterdag 16 feb 130, ovl. (ongeveer 45 jaar oud) in 176.

Bronnen:

1.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen
2.	Afgeschermd, Wikipedia

• Vader:
  Gaius Brittius Praesens Lucius Fulvius Rusticus, ¹, consul.

tr.
met

Marcus Aurelius Commodus Antoninus Augustus, zn. van Marcus Aelius Aurelius Verus en Annia Galeria Faustina, geb. te Lanuvium [Ita] op vrijdag 31 aug 161, keizer in 180, ovl. (31 jaar oud) te Rome op dinsdag 31 dec 192 Hij wordt in zijn bad vermoord.

Aantekeningen bij Marcus Aurelius Commodus Antoninus Augustus.
Marcus Aurelius Commodus Antoninus, kortweg Commodus genoemd, (31 augustus 161 – 31 december 192) was keizer van Rome van 177 tot 192, waarvan de eerste drie jaar medekeizer van zijn vader, Marcus Aurelius. De klassieke, mogelijk partijdige geschiedschrijving van de Historia Augusta - in dit artikel gevolgd - beschouwt hem als een van de slechtste keizers van het Romeinse Rijk. In ieder geval viel Commodus slecht bij de Romeinse Senaat. Via zijn vader was hij lid van de belangrijke Romeinse gens Aurelia.
*.
Jeugd.
Lucius Aurelius Commodus, kortweg Commodus, was het negende kind en enige overlevende zoon van Marcus Aurelius en Faustina en werd geboren in Lanuvium in augustus 161. Vanaf zijn prilste jeugd zorgde zijn vader voor de best mogelijke opleiding. De beroemde arts Claudius Galenus had hem als patiënt. Hij kreeg de titel Caesar op zijn vijfde, wat betekent dat hij vanaf dat moment officieel de opvolger van Marcus Aurelius was. Daarmee week Marcus Aurelius dus voor het eerst sinds vijf generaties af van de traditie om een geadopteerde zoon als opvolger te benoemen (zie Adoptiefkeizers).
Op zijn tiende kreeg Commodus de titel Germanicus en op zijn veertiende werd hij princeps iuventutis. In 175 vertrok hij met zijn vader oostwaarts. Een jaar later keerde hij in triomf terug en ontving hij de titel imperator.
Kop van jonge Commodus, Römisch-Germanisches Museum, Keulen.
Commodus' buste in het Kunsthistorisches Museum, Wenen. Volgens Herodianus [1] was Commodus trots op zijn knappe uiterlijk met van nature blond en krullend haar.
[bewerk] Zijn begin als keizer.
In 177 kreeg hij de titel Augustus en wordt hij daarmee medekeizer van zijn vader. In datzelfde jaar trouwde hij met Crispina. Na de dood van zijn vader in 180 kreeg Commodus de volledige macht als keizer. Zijn officiële naam werd Marcus Aurelius Antoninus Commodus, maar deze naam wordt later weer veranderd. Vanaf 180 deed hij zijn best om de vrede terug te brengen en beëindigde de expansie van het rijk, ingezet door zijn voorgangers. Hij sloot vrede met Germanië en keerde snel terug naar Rome waar hij zijn vader eerde met de titel 'Divus' (=vergoddelijkte).
*.
Complot.
Volgens de derde- en vierde-eeuwse geschiedschrijvers Cassius Dio, Herodianus en de anonieme auteur van de Historia Augusta bleek de nieuwe keizer de kwaliteiten van zijn vader als leider nu totaal te ontberen. Hij zou veel vijanden hebben gemaakt door slechte vriendjespolitiek en keuze van verkeerde adviseurs. Zijn zuster Lucilla en zijn vrouw Crispina, die oorspronkelijk niet met elkaar konden opschieten, legden hun geschillen bij en raakten in 183 betrokken bij een complot van een groep senatoren om Commodus uit de weg te ruimen. De zaak lekte echter uit en Lucilla werd verbannen en geëxecuteerd. Commodus' vijandschap met de senaat werd openlijk en grimmig en zijn autocratische regering zou steeds corrupter zijn geworden. In hetzelfde jaar beschuldigde de keizer zijn vrouw Crispina van overspel en liet haar executeren. Volgens de Romeinse geschiedschrijving zou deze beschuldiging van een man komen die zelf zo overspelig was dat verhaald wordt dat hij er een harem van 300 vrouwen en evenveel mannen op na hield.
*.
We moeten er echter voor waken de woorden van deze historici voetstoots aan te nemen. Neutrale geschiedschrijving bestond nog niet, er werd altijd een bepaalde partij of een doel mee gediend.
*.
Commodus' regime zou het keizerrijk hebben geteisterd en overal begonnen protesten uit te breken, ook onder de troepen. Verscheidene moordaanslagen mislukten. De corruptie veroorzaakte zelfs een hongersnood en bracht Rome op de rand van een burgeroorlog. Bovendien brak een pestepidemie uit die zich over heel Italië uitbreidde.
*.
Terreur.
In de loop van de jaren zou de waanzin van Commodus zich steeds duidelijker hebben gemanifesteerd. Hij zou buitengewoon wreed zijn geweest en om de geringste verdenkingen executies hebben verordonneerd. Zijn terreurregime zou niet onder hebben gedaan voor de regeringen van Caligula, Nero en Domitianus) en hij zou niet alleen door de senaat, maar ook door de bevolking worden gehaat. Zelfs zijn naaste adviseurs zouden niet veilig zijn geweest.
*.
Grootheidswaan.
Zijn aandacht voor staatszaken wordt nog minder dan het in het begin al het geval was en hij houdt zich steeds meer bezig met zijn hobby's: de jacht en gladiatorspelen. Tot grote afschuw van de senaat treedt hij zelf ook op als gladiator in het circus. Zijn grootheidswaan is grenzeloos. Hij liet zichzelf identificeren en aanspreken met Hercules en hernoemt alle maanden van het jaar naar zijn eigen namen en titels in volgorde: Aelius, Aurelius, Commodus, Augustus, Herculeus, Romanus, Exsuperatorius, Amazonius, Invictus, Felix, Pius. Vooral de naam 'Amazonius', zijn titel als gladiator, schiet bij velen in het verkeerde keelgat. Hij hernoemt het leger en vloten naar zichzelf. In 192 brandt een deel van Rome af. Commodus neemt de gelegenheid te baat om de stad te herdopen als Colonia Commodiana.
*.
Einde van het regime.
Eind 192 maakt Commodus bekend dat hij, op de belangrijke evenementen die op het programma staan van Nieuwjaarsdag 193, als gladiator zal verschijnen om zo aan zijn nieuwe consulschap te beginnen. De senaat is dermate verontwaardigd dat een groep senatoren besluit dat hij onder geen beding de kans mag krijgen de plechtige traditionele ceremonies te ontheiligen. Er wordt snel maar zorgvuldig een complot beraamd om hem uit de weg te ruimen en op oudejaarsavond 192 wordt hij door zijn concubine Marcia vergiftigd en, om er zeker van te zijn dat hij het niet overleeft, gewurgd door een ingehuurde atleet, Narcissus. Juichend ontvangt de opgeluchte senaat het overlijdensbericht en spreekt een damnatio memoriae (vervloeking der nagedachtenis) uit. Binnen drie jaar wordt de senaat echter door Septimius Severus gedwongen de titel 'Divus' (goddelijk) aan de door hen vervloekte Commodus toe te kennen.
*.
Namen.
Commodus droeg verschillende namen:.
161, geboren als LVCIVS•AVRELIVS•COMMODVS.
166, krijgt titel van Caesar (troonsopvolger): LVCIVS•AVRELIVS•COMMODVS•CAESAR.
172, neemt met zijn vader de titel van Germanicus aan: LVCIVS•AVRELIVS•COMMODVS•CAESAR•GERMANICVS.
175, neemt met zijn vader de titel van Sarmaticus aan: LVCIVS•AVRELIVS•COMMODVS•CAESAR•GERMANICVS•SARMATICVS.
176, krijgt de titel van Imperator.
177, mederegent met zijn vader : IMPERATOR•CAESAR•LVCIVS•AVRELIVS•COMMODVS•AVGVSTVS•GERMANICVS•SARMATICVS.
180, troonsopvolging : IMPERATOR•CAESAR•MARCVS•AVRELIVS•COMMODVS•AVGVSTVS•GERMANICVS•SARMATICVS.
182, neemt de titels van Pius en Germanicus maximus aan: IMPERATOR•CAESAR•MARCVS•AVRELIVS•COMMODVS•AVGVSTVS•PIVS•SARMATICVS•GERMANICVS•MAXIMVS.
184, voegt Britannicus toe: IMPERATOR•CAESAR•MARCVS•AVRELIVS•COMMODVS•AVGVSTVS•PIVS•SARMATICVS•GERMANICVS•MAXIMVS•BRITANNICVS.
185, voegt Felix toe: IMPERATOR•CAESAR•MARCVS•AVRELIVS•COMMODVS•AVGVSTVS•PIVS•FELIX•SARMATICVS•GERMANICVS•MAXIMVS•BRITANNICVS.
191, laatste naamsverandering tot IMPERATOR•CAESAR•LVCIVS•ĆLIVS•AVRELIVS•COMMODVS•AVGVSTVS•PIVS•FELIX•SARMATICVS•GERMANICVS•MAXIMVS•BRITANNICVS.
*.
Afbeeldingen±.
- bronzen standbeeld. Als Hercules. Musei Capitolini, Rome.
bustes en koppen:.
- Louvre (Ma 1123), Parijs.
- Musei Capitolini, Rome. Als Hercules met leeuwenhuid, knots en appel van de Hesperiden. Deel van beeldengroep die de apotheose van Commodus verbeeldt. Marmer van Luni, 191-192. Ontdekt in ondergrondse kamer van de Horti Lamiani te Rome in 1874.
- museum van Ephese, Turkije.
- Römisch-Germanisches Museum, Keulen.
- Kunsthistorisches Museum, Wenen.
- munten.
- gouden zegelring. Een gaaf exemplaar met de beeltenis van Commodus werd gevonden in 1998 aan de Tongerse Schaetzengaarde, op de plaats waar wellicht een Romeins privébadhuis heeft gestaan[2]. Deze zegelring werd in januari 2004 door het Gallo-Romeins Museum in Tongeren aangekocht.
*.
Klassieke bronnen en hun objectiviteit.
*.
Cassius Dio.
Reeds in de oudheid beschouwen de toenmalige geschiedschrijvers Commodus als één van de ‘slechte’ keizers (samen met Gaius (=Caligula), Nero en Domitianus). Vooral de geschiedschrijver Dio haalt bijzonder hard uit naar Commodus. Dit is niet zo verwonderlijk. Cassius Dio was senator en zoon van een senator. Hij was tegen elke vermindering van de senatoriale macht. Commodus van zijn kant was juist iemand die de macht van de senatoren sterk beknotte en zijn relatie met de senaat was allesbehalve vriendschappelijk. Voor allerlei belangrijke beslissingen weigerde hij de senaat te raadplegen en onder Commodus werd een groot aantal senatoren verbannen of geëxecuteerd (om zijn concurrentie te verwijderen? Zie verderop). Dit beďnvloedde Dio natuurlijk enorm. Alle beslissingen die Commodus nam werden door Dio belachelijk gemaakt en alle extreme karaktertrekken van Commodus werden extra in de verf gezet.
*.
Herodianus.
Herodianus, de andere belangrijke geschiedschrijver die over Commodus bericht, was niet van hoge afkomst maar staat wel bekend als een ‘auteur voor de elite’. Zijn werk is niet zo negatief als dat van Dio maar het gaat dezelfde kant uit, deels omdat Herodianus de mosterd bij Dio haalde. Herodianus ziet Commodus als een tiran, (en door zijn jeugdige leeftijd) als een gewillige speelbal in de handen van corrupte, malafide personen.
*.
Historia Augusta.
De derde klassieke bron die veelvuldig Commodus vermeldt is de Historia Augusta, een werk dat getuigt van een sterke pro-senaatshouding. Elke keizer die in conflict gekomen was met de senaat wordt uitermate negatief beschreven in de Historia Augusta. Commodus wordt er dan ook voorgesteld als een voorbeeld ‘hoe men niet moet regeren’. Er is geen contemporaine bron die in het voordeel van Commodus spreekt en de vorige bronnen kunnen allesbehalve objectief genoemd worden. Historici van latere generaties hebben de verhalen vaak overgenomen zonder enige nuances aan te brengen.
*.
Commodus in moderne media.
*.
Film:.
- The Fall of the Roman Empire, 1964. Commodus wordt gespeeld door Christopher Plummer.
- Gladiator, 2000.Joaquin Phoenix kreeg een Academy Award voor zijn rol als Commodus.
*.
Overig:.
Talbot Mundy: Caesar Dies (roman).
Het videospel Colosseum: Road to Freedom heeft Commodus als tegenstander in het Colosseum.
Commodus komt voor in het historisch juiste spel MMORPG Roma Victor.
*.
Literatuur, bronnen:.
O.J. Hekster, Commodus: an Emperor at the Crossroads, Amsterdam, 2002. ISBN 9050632386.
E. Hohl, Kaiser Commodus und Herodian, Berlijn, 1954.
M.R. Kaiser-Raiß, Die stadtrömische Münzprägung während der Alleinherrschaft des Commodus: Untersuchungen zur Selbstdarstellung eines römischen Kaisers, Frankfurt am Main, 1980. ISBN 3921302285 (fragmentweergave in Google Books).
A.E. Raubitschek, Commodus and Athens, Princeton, 1949. (= in Hesperia (supp.) 7 (1949), pp. 279-290.).
F. von Saldern, Studien zur Politik des Commodus, Rahden, 2003. ISBN 9783896468338.
*.
Links:.
- (de) S. Priwitzer, Commodus, der Tyrann? Arbeitstechniken und topische Darstellungen bei antiken Autoren, in Arbeiten mit Quellen, historicum.net (2007).
(- en) D. Quinn, art. Commodus (A.D. 180-192), in DIR (1999).
- (en) Historia Augusta: Leven van Commodus.
- (en) Boek 73 van de Romeinse geschiedenis van Cassius Dio.
(en) Boek 1.15 Commodus als gladiator uit de Romeinse Geschiedenis van Herodianus.
*.
Noten:.
1. Birley vertaalde Herodianus' beschrijving van Commodus (A.R. Birley: Septimius Severus).
2. [1] Vanderhoeven, A. e.a.: Het oudheidkundig bodemonderzoek aan de de Schaetzengaarde te Tongeren (prov. Limburg). Eindverslag 2004.


Bronnen:

1.	Genealogie van Bernd Josef Jansen, BJ Jansen

')}