Willem Andreas Wasch en Johanna Jacoba Gertruida IJnzonides
Wilhelm Andreas Wasch wordt op 6 november 1878 te Middelburg geboren en studeert, na het gymnasium te hebben afgerond, theologie aan de universiteit van Utrecht waar hij in 1904 het kandidaatsexamen doet. Van 1905 tot 1910 is hij predikant aan de Ned. Herv. Kerk te Oudeschans. In 1905 vindt het huwelijk plaats tussen Willem Andreas Wasch en Johanna Jacoba Gertruida IJnzonides.
In 1910 volgt zijn benoeming als predikant bij de Protestantse Gemeente van Palembang (Zuid Sumatra) waar hij tot 1920 werkzaam is geweest. Van november 1920 tot augustus 1929 is hij predikant te Bondowoso op Java.
Willem en Johanna in Palembang. Foto: Hans Stoelinga, Onderdendam.
De periode Indië Op 29 oktober 1910 schepen Willem Andreas Wasch en zijn echtgenote Johanna Jacoba IJnzonides zich in op het schip S.S. Rembrand (zie foto) voor de overtocht naar Batavia.
De vermoedelijke aankomst in Batavia is op 29 of 30 november 1910. Vanaf Batavia reizen zij verder naar Palembang op Sumatra, waar Willem Wasch is benoemd tot predikant van de protestantse gemeente te Palembang.
Ds. W.A. Wasch houdt zijn intredepreek op 26 december 1910 om 9.00 uur v.m.in het Gemeentebureau te Palembang,
Het werk van Willem Wasch als dominee van de protestantse gemeente bestaat uit twee delen:
Passagierslijst van het S.S. Rembrandt. Bron: Hans Stoelinga, Onderdendam.
Bladzijde uit het bovenstaand boekje met ds. W.A. Wasch en Th. A. Wasch, echtgenote en kind. Bron: Hans Stoelinga, Onderdendam
Bron: Hans Stoelinga, Onderdendam.
Het werk van Willem Wasch als dominee van de protestantse gemeente bestaat uit twee delen:
Niet alleen in Palembang maar ook op ander plaatsen op Sumatra min of meer in de omgeving van Palembang, zoals blijkt uit een bladzijde uit 1911 van het schriftje 'godsdienstoefeningen'. Bron: Hans Stoelinga, Onderdendam.
Godsdienstoefeningen Niet alleen in Palembang maar ook op ander plaatsen op Sumatra min of meer in de omgeving van Palembang, zoals blijkt uit een bladzijde uit 1911 van het schriftje 'godsdienstoefeningen'.
In de laatste weergegeven kolom staat het aantal bezoekers. Ook vermeldt het schriftje hoeveel de collectes hebben opgebracht. Variërend van f 1,- tot f 30,- afhankelijk van het aantal bezoekers. Gemiddeld zijn er 5 preekbeurten per maand (van 3 tot 8 preken).
De koelies die hem naar de verschillende plaatsen brengen waar de spreekbeurten werden gehouden ontvangen voor de reis f 1,-
Kerkgang Benkoelen (foto tropisch museum). Ingezonden door Hans Stoelinga, Onderdendam.
In 1911 zijn er door Willem Wasch 6 dienstreizen gehouden. Tijdens zo'n dienstreis worden verschillende plaatsen en kampongs aangedaan waar godsdienstoefeningen worden gehouden. Alle dienstreizen zijn nauwkeurig bijgehouden in het schriftje 'Dienstreizen', waarvan hier het verslag van de 3e dienstreis uit 1911 naar Benkoelen van twee dagen. Er wordt niet vermeld waar hij de nacht(en) door heeft gebracht.
De laatste godsdienstoefening wordt op 30 mei 1919 gehouden in Palembang op 11 juni 1920. De laatste dienstreis gaat naar het eiland Banka van 18 tot 31mei 1920. Waarom Willem Wasch vertrekt uit Palembang om zijn dienst voort te zetten op Java in de plaats Bondowoso is niet duidelijk.
Op 11 december 1921 houdt Willem Wasch zijn intrede in de zendingskerk te Bondowoso. Het werk in Bondowoso is vergelijkbaar met dat in Palembang: godsdienstoefeningen en dienstreizen.
Een verschil met Palembang zijn de hoeveelheden aan dienstreizen: 1922 21 dienstreizen, (van januari – december) 1923 23 dienstreizen, idem 1924 29 dienstreizen, idem 1925 27 dienstreizen, idem 1926 21 dienstreizen, idem 1927 23 dienstreizen, idem 1928 41 dienstreizen, idem 1929 13 dienstreizen, (van januari – juni)
Op 30 juni 1929 is de laatste godsdienstoefening voor Willem Wasch in de kerk van Bondowoso. Er kunnen twee oorzaken zijn dat Willem Wasch zijn contract niet verlengt.
Het toenemende aantal dienstreizen waardoor zijn vrouw Johanna Jacoba IJzonides veel alleen komt te staan. Zij heeft daar grote problemen mee en kan daardoor slecht aarden in de nieuwe omgeving van Bondowoso. Een andere oorzaak kan zijn dat Johanna Jacoba ziek is geworden en voor medische behandeling terug moet naar Nederland.
In de familie gaat het bericht rond dat Johanna Jacoba niet kan aarden in Indië. Op 21 augustus 1929 schepen Willem en Johanna Wasch in op de M.S. Christiaan Huygens voor de overtocht van Batavia naar Amsterdam.
M.S. Christiaan Huygens. Foto: Hans Stoelinga, Onderdendam.
De periode Kiel Windeweer In 1929 komt de familie Wasch uit Indië terug waar hij van 1910 – 1929 als predikant heeft gewerkt op twee verschillende locaties. Zijn vrouw heeft daar niet goed kunnen aarden. In 1930 volgt zijn benoeming als Hervormd predikant te Kiel Windeweer.
De pastorie van Kiel Windeweer. Foto: Hans Stoelinga, Onderdendam.
Om de pastorie in te richten wordt er een ameublement aangeschaft bij de meubelfabriek Heres in Veendam, kasten, dressoirs, linnenkast, passpiegel, klokken, boekenkast, eetkamertafel met stoelen, salontafels met stoelen en bijzetkrukjes en wat men verder nodig heeft. Alles bij elkaar gezocht in de uitgebreide toonkamers van Heres.
geboren 24 juni 1915 en Harmanus Hijo geboren 26 april 1919.
Foto links: Achter op de foto staat de volgende tekst: Febr. 1925, v.l.n.r. Ida, Harmannus, Henkie, de Duitse hulp Mina van de dokter Marianne Eelkema. Foto: Hans Stoelinga, Onderdendam.
Zij gaan na de lagere school naar de HBS in Hoogezand. Beide kinderen moeten van hun ouders naar de kweekschool en kunnen daarna beslissen wat ze verder willen studeren. Ook Ida gaat naar de kweekschool. Eigenlijk wil ze liever de verpleging in; verzorgen zit haar in het bloed.
Het klikt tussen de kinderen van Albronda en Ds. Wasch. Ida gaat steeds meer voor Ds. Wasch zorgen nadat zijn vrouw in 1935 komt te overlijden. Hermanus gaat met Ds. Wasch op reis naar Noorwegen, Ida mag niet mee. Wat zou men wel niet denken van een dame vergezeld door twee heren? In 1936 is ze klaar met haar opleiding en gaat als 'Kwekeling met Acte', onbetaald les geven bij haar vader op school.
In 1942 gaat vader Albronda met pensioen en moeten ze het meestershuis verlaten. Ook overlijdt haar broer Harmanus in dat jaar aan een doorgebroken blindedarm ontsteking.
Afb. links: Hermannus Albronda, overleden 16 september 1942. Foto: Hans Stoelinga, Onderdendam.
Ida neemt het besluit om bij Ds. Wasch in te trekken. Inmiddels heeft zij een betrekking in Veendam als onderwijzeres en koopt een auto (DKW) om heen en weer te reizen. Bij een huiszoeking door de Duitse bezetter in de kerk en pastorie (er zitten onderduikers) wordt de DKW ontdekt en gevorderd.
Als Ds. Wasch in 1947 met emeritaat gaat, kan hij nog een aantal jaren in de pastorie blijven wonen tot zijn opvolger het overneemt. In 1952 koopt hij een flat aan de Hereweg in Groningen en Ida verhuist met hem mee. Ida is een gerespecteerde en gewaardeerd onderwijzeres, en als inspecteur Jan Boer hoort dat Ida naar Groningen is verhuisd, vraagt hij haar lerares te worden aan de Lomschool te Groningen, wat zij aanvaardt.
Ida en Jan Specht-Grijp In 1954 huwt zij Jan Specht-Grijp, die tabaksplanter is geweest in Indië. Zij blijven wonen bij Ds. Wasch hoewel dat wel wat spanningen geeft. Samen kopen ze een bungalowtje in Eexterkoele waar ze de zomermaanden doorbrengen en genieten van de natuur (zie foto hieronder).
Als Ds. Wasch in 1962 overlijdt, blijven Ida en Jan Specht-Grijp wonen aan de Hereweg. Zij erven de flat en inventaris. Jan Specht-Grijp overlijdt in 1973.
Als Ida in 2015 kinderloos komt te overlijden besluiten de erven Albronda dat de meubels uit de erfenis zullen worden geschonken aan de Stichting Oude Groninger Kerken.
De Ds. Wasch-collectie De SOGK neemt in 2015 de gereformeerde kerk te Onderdendam over van de kerkelijke gemeente. De plaatselijke commissie stelt voor de kerk te herbestemmen als het centrum voor de Groninger Amsterdamse School, waarmee de SOGK instemt.
Het meubilair wordt nog aangevuld met een theekastje, een bureau met typemachine en onlangs een koperen Amsterdamse School kachel. Zo ontstaan twee stijlkamers Groninger Amsterdamse School onder de noemer 'de Ds. Wasch collectie".
Documenten
Overlijdensacte Johanna Jacoba Geertruida IJnzonides. Afb.: Hans Stoelinga, Onderdendam.
Overlijdensacte Willem Andreas Wasch. Afb.: Hans Stoelinga, Onderdendam.
Overlijdensacte Harmannes Haijco Albronda 23 september 1942. Afb.: Hans Stoelinga, Onderdendam.
Overlijdensacte Ida Geertje Geesjen Albronda 30 juni 2015. Afb.: Hans Stoelinga, Onderdendam.
Rouwadvertentie Ida Geertje Geesjen Albronda. Afb.: Hans Stoelinga, Onderdendam.
|
||||||||||||
|
||||||||||||
De buren van de familie Wasch in Kiel-Windeweer zijn de familie Albronda geweest. Jan Albronda is hoofdonderwijzer aan de lagere school te Kiel-Windeweer en in de avonduren leraar aan de landbouwschool. Hij is gehuwd met Elizabeth Nieboer. Het huwelijk krijgt twee kinderen Ida Geertje Geesjen,
Ida is vaak op de pastorie aanwezig als steun voor Ds. Wasch. Zij leidt de zusterkring, is aanwezig bij de classis vergaderingen en is actief in de Hervormde gemeente. Ook begeleidt zij Ds. Wasch op familiebezoeken naar Apeldoorn en Zeist. 
Het meubilair uit de erfenis Albronda/Wasch wordt tentoongesteld in de voormalige consistoriekamer. De plaatselijke commissie gaat naarstig op zoek naar aankleding van de 'kale meubelen'. Er worden serviezen en glaswerk gekocht, en regelmatig wordt op het internet en bij veilingen gekeken naar bruikbare aanvulling. Zo ontstaan collecties pendules, speelgoed en persglas uit de 20/30er jaren. Ook wordt er geschonken, zoals een partijtje koper uit Amsterdam, een lampenvoet en een grammofoonmeubel voor 60 toeren bakelieten plaatjes.
