(Drone)foto: ©Jur Kuipers, winter 2023.

De kerk en de pastorie van Ulrum zijn onlosmakelijk verbonden met Ds. Hendrik de Cock: in 1834 begint vanuit dit ensemble de Afscheiding. In de nog aanwezige werkkamer in de pastorie schrijft De Cock zijn preken, met uitzicht op de veertiende eeuwse kerk. In de jaren 1916/1917 is de kerk door de toenmalige rijksgebouwmeester C.H. Peters gerestaureerd, een wat wij nu noemen harde restauratie waarbij het uiterlijk van de kerk is teruggebracht in wat men in die tijd als romaanse stijl veronderstelt. De toren stamt uit de 15e eeuw, en heeft op de spits een windwijzer in de vorm van een leeuw.

 

Hoe oud de kerk van Ulrum precies is, is niet bekend. Aangenomen wordt dat de huidige kerk rond 1225 op één van de wierden is gebouwd ter vervanging van een oudere kerk, waarvan er bij de eerste en tweede travee sporen terug te vinden zijn. De kerk is een mooi voorbeeld van de eerste fase van de laatromaanse bouwstijl, hetgeen in de oostgevel zichtbaar wordt.

 

Sporen van de Asingaborg en bewoners
De kerk herbergt duidelijk sporen de de borg Asinga en haar bewoners, Lewe en Van In- en Kniphausen.

 

Kerk gezien vanuit het noordwesten. Foto: ©Jur Kuipers, 2021.

 

Kerk, toren en klokken

In de 13e eeuw wordt er ten westen van de kerk een toren gebouwd, bedoeld als verdedigingstoren, open van onderen en een ingang op de eerste verdieping die te bereiken is geweest met een houten trap. Twee eeuwen later worden kerk en toren met elkaar verbonden en gaat de oorspronkelijke ingang verloren. Ook is er een klokkenstoel ingebouwd, waar nu twee luidklokken hangen: een grote uit 1478 met het opschrift:

 

SANCTA KATERINA BIN ICK GHETE

 

en een afbeelding van de Heilige Catherina en een kleinere uit 1698. Beide worden gevorderd tijdens WO II, maar zijn later ondanks alles weer teruggehangen.

 

ANNO DOMINI MCCCCLXXVIII. SANCTA KATERINA BIN ICK GHEHETEN, DE VAN ULRUM LETEN MI GETEN. DEFUNCTOS PLANGO, VIVOS VOCO, FULGURA FRANGO. VOX MEA VOX VITE, VOCO VOS AD SACRA, VENITE. + HER LYUDO. KERKCKHEER TOT ULRUM, RENGGER BLAUMA ENDE GALO ASINGA, KERCKVOGEDE WEREN. HERMAN MI GOTEN HAET. GDW, blz. 135, nr. [477].

 

H. F. BARON V. IN- EN KNIPHUISEN, HEER EN UNICUS COLLATOR TOT ULRUM, J. F. SPRUIT, PASTOR TOT ULRUM, EN R. JANSEN, KERCKVOOGHT TOT ULRUM. PETRUS OVERNEY ME FECIT LEOVERDIAE OCTOB. 1698. N.B. Rolof Jansens, organist. Zie: GVA, 1914, blz. 189. 688 GDW, blz. 689, nr. [3822].

 

Windvaan

Een leeuw [Lewe of Von Inn- and Kniphausen]. N.B. Zie: GDW, nr. 3825. GDW, blz. 689, nr. [3823].

 

Restauratie
In de loop van de eeuwen is er veel verbouwd, maar de restauratie van 1916/1917 door de toenmalige rijksgebouwen meester C.H. Peters is het meest ingrijpend geweest. De voorkeur in die tijd voor ontpleisterde gewelven en wanden en onbewerkte baksteen, denk aan de opkomende Amsterdamse School, heeft er helaas voor gezorgd dat er destijds geen onderzoek is gedaan naar mogelijke muur- en/of gewelfschilderingen. Deze zijn er wel geweest: in 1911 ontdekt de dorpstimmerman schilderingen onder de witkalk van Maria met kind, het Lam Gods op een rozet en de heilige Catherina (waarschijnlijk de beschermheilige) met rad. Door kostenoverwegingen zijn de schilderingen destijds niet behouden, slechts eenvoudige versieringen in de tweede en derde travee zijn gespaard. Ook bij het heropenen van dichtgemetselde ingangen in de noord- en zuidgevel en het terugbrengen van later geplaatste grote vensters in de veronderstelde romaanse stijl is destijds geen onderzoek naar de bouwgeschiedenis uitgevoerd. Dit wordt tegenwoordig betreurd.

 

Interieur naar het noordwesten. Foto: ©Jur Kuipers, 2021.

 

Onder het koor bevindt zich een grafkelder, aangelegd door collator Evert Lewe in 1629 (zie verderop). In het interieur is de Asingabank uit 1660 met een prachtig bewerkt achterschot waarop twee leeuwen het alliantiewapen van de familie Van Inn-en Kniphuisen een echte blikvanger. Andere interessante stukken zijn twee 18e eeuwse offerblokken, een preekstoel uit 1745 en een eenvoudige 17e eeuwse avondmaaltafel. Het huidige orgel dateert uit 1806; het binnenwerk is niet meer origineel, het buitenwerk wel.

 

Links de kerk met het gebouw Irene. Foto: ©Jur Kuipers, 2021.

 

Orgel

CHRISTO SACRAT. I.C.F.AB IN ET KNIPHUISEN ET M.D.AB IN ET KNIPHUISEN NATA LEWE ORGANUM HOC RENOVATUM ET AMPLIATUM MDCCCVI.

Wapens: Rechts: Von Inn- and Kniphausen [2]. Links: Lewe, met helmteken. Schildhouders: twee aanziende leeuwen. N.B. Afgebeeld: LNB, blz. 85. Jan Carel Ferdinand von Inn- and Kniphausen en Magdalena Dorothea Lewe van Aduard. Zie: NLW, 1935, k. 169-170. GDW, blz. 689, nr. [3824].

 

Het orgel is in 1806 door N.A. Lohman gebouwd. Het is zijn eerste instrument geweest dat hij in Nederland heeft gemaakt. Het snijwerk is gemaakt door M. Walles. P. van Oeckelen is verantwoordelijk voor de reparatie en ombouw in 1873. Hierbij is een Basson 16vt verdwenen, een Bourdon 16vt verschijnt op de plaats van de Holpijp, en de Holpijp neemt de lege plaats van de Basson weer in. Van de verdwenen Basson is tijdens de restauratie in 1981 een beker teruggevonden onder het oude windkanaal. Het orgel heeft één klavier met 10 stemmen en een aangehangen pedaal.

 

Bank
Wapen: Von Inn- and Kniphausen [2]. Schildhouders: twee aanziende gaande leeuwen.

N.B. Afgebeeld als GDW, nr. 3824. Haro Caspar von Inn- und Kniphausen, overleden Ulrum, Asinga, februari 1699, gehuwd Ulrum 3 november 1663 Petronella Anna Lewe, erfdochter op Asinga, overleden 's-Gravenhage 4 september 1686. Zie: NLW, 1935, k. 167. GDW, blz. 689, nr. [3825].

 

De herenbank. Wapen: Von Inn- and Kniphausen [2]. Schildhouders: twee aanziende gaande leeuwen. N.B. Afgebeeld als GDW, nr. 3824. Haro Caspar von Inn- und Kniphausen, overleden Ulrum, Asinga, februari 1699, gehuwd Ulrum 3 november 1663 Petronella Anna Lewe, erfdochter op Asinga, overleden 's-Gravenhage 4 september 1686. Zie: NLW, 1935, k. 167. GDW, blz. 689, nr. [3825]. Foto: ©Jur Kuipers, 2021.

 

Detail van de opzetstuk op de herenbank. Wapen: Von Inn- and Kniphausen [2]. Schildhouders: twee aanziende gaande leeuwen. N.B. Afgebeeld als GDW, nr. 3824. Haro Caspar von Inn- und Kniphausen, overleden Ulrum, Asinga, februari 1699, gehuwd Ulrum 3 november 1663 Petronella Anna Lewe, erfdochter op Asinga, overleden 's-Gravenhage 4 september 1686. Zie: NLW, 1935, k. 167. GDW, blz. 689, nr. [3825]. Foto: ©Jur Kuipers, 2021.

 

De overdracht
Op 27 mei 2019 wordt de pastorie bij de kerk van Ulrum overgenomen door de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK). Het godshuis zelf is al sinds 2013 eigendom van de stichting, die in dat jaar een halve eeuw bestaat.

De kerk en de bijbehorende pastorie van Ulrum zijn vooral bekend door de afscheiding uit 1834 en onlosmakelijk verbonden met dominee Hendrick de Cock. De afscheiding, het begin van de scheuring in de Nederlands Hervormde Kerk, leidt tot het ontstaan van de gereformeerde kerken.
De kerk wordt tegenwoordig gebruikt voor kerkdiensten en culturele activiteiten.

 

Wapen op de herenbank. Wapen: Von Inn- and Kniphausen [2]. Schildhouders: twee aanziende gaande leeuwen. N.B. Afgebeeld als GDW, nr. 3824. Haro Caspar von Inn- und Kniphausen, overleden Ulrum, Asinga, februari 1699, gehuwd Ulrum 3 november 1663 Petronella Anna Lewe, erfdochter op Asinga, overleden 's-Gravenhage 4 september 1686. Zie: NLW, 1935, k. 167. GDW, blz. 689, nr. [3825]. Foto: ©Jur Kuipers, 2021.

 

Toren in de steigers
In augustus 2020 staat de toren van de kerk van Ulrum in de steigers voor groot onderhoud. Dit is dan ook hard nodig, want vooral het voegwerk verkeert in slechte staat.

De leibedekking van de spits wordt gerepareerd, de wijzerplaten opnieuw geschilderd. Enkele houten vloeren komen in aanmerking voor herstel en ook het mechanische uurwerk wordt onder handen genomen. Media oktober van dat jaar zijn de werkzaamheden. Voor de uitvoering tekent aannemer Dijkstra de Graaf uit Engwierum.

 

Grafkelder
ELISABETHA HOOFTMAN ... EICHELBERGH, VIDUA LEWE, DOMINA IN ULRUM ... MORTALIS TALIS SIBI ET POSTERITATI SUAE POSUIT ANNO 1678.

 

Wapen: Gevierendeeld: I en IV twee tegen elkaar klimmende leeuwen [Asinga]; II en III een linkerschuinbalk, beladen met zeven aanstotende blokken, 2 en 3 en 2, de linkerschuinbalk vergezeld van twee klaverbladen schuinrechts [Panser [1]]. Hartschild: Gedeeld: 1. Lewe; 2. Hooftman genaamd Van Eychelberch.

 

CERTA DIES NULLI EST MORS CERTA INCERTA NEPOTUM CURA LOCET TUMULUM QUI ... CAPIT ANTE SIBI. FUI QUOD ERIS. FUI QUOD ERIS.

 

N.B. Elisabet Hooftman genaamd Van Eychelbergh, weduwe Abel Coenders Lewe, op Asinga en Panzer. Zie: GHB, 1909, blz. 14. RAG, Overdruk met aantekeningen in handschrift. Vergelijk wapen Asinga: Archieven Menkema en Dijksterhuis, inv. nr. 877. 14 september 1709.690

GDW, blz. 689, nr. [3827].

 

Avondmaalsbeker

HARO CASPAR BARON VAN IN ENDE KNIPHUISEN, HEER VAN ULRUM, ENDE ANNA GEBOREN LEEWE, BARONESSE VAN IN ENDE KNIPHUISEN, VROUW VAN ULRUM, HEBBEN DESEN BEECKER VEREERT AN DE KERCKE VAN ULRUM OM TOT DEN GODTSDIENST IN DE OEFFENINGE VAN DES HEEREN H. AVONDTMAEL GEBRUICKT TE WORDEN, ANNO 1685.

Wapen: Von Inn- and Kniphausen [2]. Schildhouders: twee gekroonde omziende leeuwen, kronen van vijf bladeren. N.B. Afgebeeld: GDW, plaat XL. APG, blz. 80/81. J. S. van Weerden. Spanningen en konflikten. Groningen 1967. Blz. 90/91. HLZ, nr. 103. GDW, blz. 689, nr. [3826].

Foto links: een foto van een afbeelding van de avondmaalsbeker in de kerk. Foto: ©Jur Kuipers, 2021. Klik op de foto voor een vergroting.

 

Trotseerloodjes
Bovenin de spits van de kerk van Ulrum zijn trotseerloodjes uit 1776 ontdekt. De lapjes lood ziijn gebruikt om spijkers af te dekken waarmee het lood is vastgezet. Dit om te voorkomen dat het water via de spijkers naar binnen lekt.

 

In de 18e eeuw is op de middeleeuwse kerk een nieuwe spits gebouwd. De loodgieter zet destijds zijn initialen op de trotseerloodjes als een soort visitekaartje. Bedoelde tekens zijn waarschijnlijk van loodgieter/leidekker Jan Diemers uit de Ebbingestraat te Groningen.

 

Aanpak van de toren is de eerste fase van meer werkzaamheden ter plaatse in de daarop volgende jaren. Er wordt ook gewerkt aan plannen voor herbestemming van het 'reservekerkje' Irene naast het oude godshuis. Daar moet over een aantal jaren museum Ulrum 1834 worden ingericht.

 

Foto (in de kerk van Ulrum): ©Jur Kuipers, 2021. Klik op de foto (en nog een keer), dan wordt de tekst goed leesbaar. Scroll met de schuifbalken rechts en onder.

 

Belangrijke rol
De pastorie waar De Cock destijds woonde, heeft in de geschiedenis van de afscheiding een belangrijke rol gespeeld. Vanuit de nog aanwezige werkkamer waar de dominee zijn preken heeft geschreven, heeft hij rechtstreeks zicht op de kerk.

Vlak na de afscheiding grijpt de overheid hard in. Een compagnie van meer dan 100 soldaten wordt naar het dorp gestuurd om de orde te handhaven en de afgescheidenen te intimideren. Dat laatste gebeurt vooral door inkwartiering van 12 soldaten in de pastorie. De predikant, zijn gezin en de dienstmeid worden veroordeeld tot 'kamerarrest'. De Cock krijgt een preek- en spreekverbod en het gezin verblijft in de woonkamer, omsingeld door militairen die elders in het huis de wijn opdrinken en het servies stukslaan.

 

Interieur naar het oosten met links de herenbank en rechts de preekstoel. Foto: ©Jur Kuipers, 2021.

 

Op de wierde
Met de overname van de pastorie door de SOGK is het bijzondere ensemble in Ulrum weer compleet. Kerk, pastorie en gebouw Irene liggen op een door een hek en muurtje afgebakend terrein, bovenop de wierde.

De pastorie is waarschijnlijk rond 1800 gebouwd in ambachtelijk-traditionele trant met eclectische elementen. De huidige bewoners hechten veel waarde aan de verbondenheid van hun huis met de kerk. Reden waarom zij het pand de SOGK ter overname hebben aangeboden. De bewoners blijven echter in de pastorie wonen.

 

Het orgel in de kerk van Ulrum. Foto: Jur Kuipers, 2021.

 

De grafkelder, foto links: ©Jur Kuipers, 2021. Klik op de foto voor een vergroting.

ELISABETHA HOOFTMAN ... EICHELBERGH, VIDUA LEWE, DOMINA IN ULRUM ... MORTALIS TALIS SIBI ET POSTERITATI SUAE POSUIT ANNO 1678.

 

Wapen: Gevierendeeld: I en IV twee tegen elkaar klimmende leeuwen [Asinga]; II en III een linkerschuinbalk, beladen met zeven aanstotende blokken, 2 en 3 en 2, de linkerschuinbalk vergezeld van twee klaverbladen schuinrechts [Panser [1]. Hartschild: Gedeeld: 1. Lewe; 2. Hooftman genaamd Van Eychelberch.

 

CERTA DIES NULLI EST MORS CERTA INCERTA NEPOTUM CURA LOCET TUMULUM QUI ... CAPIT ANTE SIBI. FUI QUOD ERIS. FUI QUOD ERIS.

 

N.B. Elisabet Hooftman genaamd Van Eychelbergh, weduwe Abel Coenders Lewe, op Asinga en Panzer. Zie: GHB, 1909, blz. 14. RAG, Overdruk met aantekeningen in handschrift. Vergelijk wapen Asinga: Archieven Menkema en Dijksterhuis, inv. nr. 877. 14 september 1709.690 GDW, blz. 689, nr. [3827].

 

De grafzerken in de kerk
ANNO 1607, DEN 9 JUNI, IS GESTORVEN DE EERSAME GARBRANT

N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: HVH.

GDW, blz. 690, nr. [3828].

 

JAN EEBELS OP EELENS OBIIT DEN 29 AUGUST 1657.

GDW, blz. 690, nr. [3829].

 

OP DEN 8 OCTOBER 1693 1S IN DEN HEERE GERUST DE EERSAME JAN JURJENS, IN ZYN LEVEN WOONACHTIG OP CAPEL TOT ULRUM, EN LEIT ALHIER BEGRAVEN, VERWACHTENDE MET ALLE WARE GELOVIGEN EEN SALIGE OPSTANDINGE IN CHRISTO.

Wapen: Huismerk nr. 528, vergezeld van drie klaverbladen, 1 en 2.

Vers: GDW, nr. 739.

N.B. Tijdelijk onbereikbaar. Vermeld: GSL, blz. 368.

GDW, blz. 690, nr. [3830].

 

Foto links:
ANNO 1709, DEN 26 SEPT., IS IN DEN HEERE GERUST DEN WELGELEERDEN JOHAN FREDERICUS SPRUIT, IN SYN LEVEN PREDICANT IN DE GEMEENTE TOT ULRUM.

Wapen: Op een terras twee kleine [palm?]bomen, waartussen een [loof?]boom.

(Heeft Wapenschild met drie bomen op een heuvel.)

GDW, blz. 690, nr. [3831].

 

ANNO 1715, DEN 13STEN SEPTEMBER, IS IN DEN HEERE GERUST DIE EERSAME CORNEL ... ISACKS, IN SYN [LEVEN] COOP[MAN] ... ULDRUM AL ...

N.B. Onder gras. OMJ.

GDW, blz. 690, nr. [3831A].

 

ANNO 1722, DEN 30 DECEMBER, IS ROELOF SICKENS CHRTSTELYK TOT ULRUM IN DEN HEERE GERUST EN LEIDT ALHIER BEGRAVEN, VERWACHTENDE EEN SALIGE OPSTANDINGE DOOR JESUM CHRISTUM.

... MENSCHE NADERD HIER ... LE EN IN HEMELS PARADYS ... TOT WONING WORDT GEGEVEV ...

N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: GSL, blz. 368. HVH.

GDW, blz. 690, nr. [3832].

 

ANNO 1746, DEN 31 AUGUSTI, IS MSS. LUITJE [REIND]ERS SYRSEMA. CHERUGYN TOT ULRUM, IN DEN HEERE GERUST IN HET 72 JAAR SYNES OUDERDOMS.

N.B. Onder gras. OMJ. Gedoopt Ulrum 2 augustus 1711 Tonnis, zoon van Luitien Reenders Zyrtsma, herbergier en chirurgijn, en Martien Claesen. Zie: DTB, nr. 463, blz. 17.

GDW, blz. 690, nr. [3832A].

 

1773, DEN 16 SEPT., IS GRIETJE JANS, HUISVROU VAN JACOB PIETERS, ZALIG IN DEN HEERE ONTSLAPEN EN DEN 23 HYR BEGRAVEN.

N.B. Staande zerk, c. 1965 verwerkt in fondament van toilet.

GDW, blz. 690, nr. [3833].

 

HIERONDER LEGT ANTONIUS HENDRIK VERSFELT, GEBOREN DEN 23 AUGUSTUS 1782 EN OVERLEDEN DEN 18 JUNY 1783, ZOONTIE VAN DE HEER A. VERSFELT EN ANNA MARIA HAGENOUW.

GDW, blz. 690, nr. [3834].

 

HIER RUST GEERT MEELIS ALLEEN / BY DEZE SARK VAN BLOUWE STEEN / VERWAGT EEN ZAALIG GENOT / TEN JONGSTEN DAG VAN ZYNEN GOD / WAS GEBOOREN ANNO 1705 EN OVERLEDEN ANNO 1794.

N.B. Staande zerk, c. 1965 verwerkt in fondament van toilet. 691

GDW, blz. 690, nr. [3835].

 

Marteldood van de heilige Catharina door Jan Provoost (1462-1525/1529). Bron: Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen. Fotograaf: Paul Hermans. Licentie: Public Domain.

 

De heilige Catharina
Catharina van Alexandrië (Grieks: ἡ Ἁγία Αἰκατερίνη ἡ Μεγαλομάρτυς, ofwel 'De heilige Katharina, de grote martelares') († 25 november 307) behoort tot de populairste heiligen van de middeleeuwen. Haar naam is afgeleid van het Griekse woord katharos (καθαρος) dat "rein" of "zuiver" betekent. Door de geschiedenis heen is haar oorspronkelijk Griekse biografie (ca. 6e eeuw) zeer verweven geraakt met volksverhalen en nieuwe legenden; alleen op basis van de meest oorspronkelijke teksten kan iets betrouwbaars over haar leven gezegd worden.

Catharina is een van de veertien noodhelpers. Ze wordt aangeroepen als beschermster tegen de pest en ter bewaking van de kuisheid. Ook wordt ze soms gezien als beschermster tijdens de bevalling.

 

Saint Catherine of Alexandria (1595-1596). Thyssen-Bornemisza Museum, Madrid. Schilder: Caravaggio (1571-1610). Vervaardigd tussen 1595 en 1596. Olieverf op canvas. Bevindt zich in het Thyssen-Bornemisza. Hoogte 173cm, breedte 133 cm. Fotograaf: The Yorck Project (2002) 10.000 Meisterwerke der Malerei (DVD-ROM), distributed by Directmedia Publishing GmbH. ISBN: 3936122202. Licentie: Public Domain.

 

Links: De Heilige Catharina. Bron: betenundwachen.blogspot.com, 25 november 2020.

 

 

De legende van Catharina
Catharina komt volgens de oudste overlevering uit een roemrijk patriciërsgeslacht en is de dochter van Costus, de gouverneur van Alexandrië. Ze kent alle werken van Plato uit haar hoofd als ze nog maar vijftien jaar oud is. Ze is Jezus met hart en ziel toegedaan, en belooft hem haar maagdelijkheid. Nauwelijks heeft ze dat gedaan, of keizer Maxentius wordt verliefd op haar. Op haar weigering om na zijn echtgenote de tweede dame aan het hof te worden, wil hij haar dwingen haar geloof af te zweren onder bedreiging met gruwelijke folteringen. Ook stuurt hij veertig heidense filosofen op haar af om haar te bekeren, maar in plaats van Catharina te bekeren tot het heidendom worden de geleerden tijdens de discussie met Catharina bekeerd tot het christendom. Daarop wil de keizer haar laten verpletteren met een rad waarop scherpe ijzeren punten zijn gemonteerd. In plaats van Catharina breekt echter het rad, getroffen door de bliksem. Hij wil haar laten verbranden, maar het vuur waait uiteen en verbrandt de beulen.... Uiteindelijk lukt het dan toch haar te onthoofden. Uit haar halswond stroomt melk die de stad van de pest bevrijdt.

 

Haar lichaam wordt door engelen naar de Sinaïberg gebracht, waar het rond het jaar 800 door pelgrims teruggevonden wordt. Het is nog steeds in goede staat. Naast de berg wordt later het Katharinaklooster gebouwd.

 

Catharina van Alexandrië met aan haar rechtervoet keizer Maxentius, 1618. Catharina is staande voorgesteld, rustend op haar linkerbeen. Haar rechterbeen is iets gebogen. In haar linkerhand draagt zij een opengeslagen boek, dat is bekleed met een afhangende, leren band. Links aan haar voeten is Keizer Maxentius zichtbaar. Hij heeft zijn linkerhand geheven en kijkt naar Catharina op. Zij staat op een met groeven aangeduide grond. Catharina draagt een kleed met opengewerkte pofmouwen en een vierkante halsuitsnijding, waarin haar geplisseerde hemd zichtbaar is. Om haar heupen is een lint geknoopt. De nauwsluitende keurs is aan de onderzijde geschulpt. Langs de rand een reeks nopjes en afhangende pendeloques. Over haar linkerschouder ligt een ruime mantel. Aan haar rechterzijde heeft zij deze onder haar arm vastgezet. Ze draagt een hoofdbedekking met geschulpte band die de oren en het voorhoofd bedekt, maar het haar vrijlaat. Maxentius draagt een tulband met kroon, een tunica en een schoudermantel. Techniek: Aan de achterzijde licht bewerkt. Boven op het hoofd de aanzet van een kroon. Het beeld vertoont scheuren waarin deels nog kopse, en dus mogelijk oorspronkelijke, invoegingen. Ter hoogte van de linkerknie in de mantel en in de achterzijde een grote noest. De kern ligt mogelijk iets naar achteren in het beeld (standvlak deels afgedekt door spie). Werkbanksporen: boven in het hoofd van Catharina een klein gaatje. Staat: Aan de onderzijde is een eiken spie bevestigd om het beeld recht te laten staan. Ontbreekt: Catharina's kroon. Zeer wormstekig. Hierdoor vele delen afgebrokkeld. Afgebroken: Catharina's rechterhand; de rechterarm en -schouder en linkerwijsvinger van Maxentius; delen van de grond. Beschadigd: delen van Catharina's rechtermouw en linkerhand en het boek. Aan de achterzijde drie moderne gaatjes. Boven in de rug een ouder gat met resten van een nagel. In het midden van de rug twee gaten met resten van een afgebroken, gesmeed oog. Gemaakt in notenhout tussen 1530 en 1539; hoogte 49cm breedte 21cm, diepte 13cm. Bron: Museum Catharijneconvent. Foto: Museum Catharijneconvent, Utrecht, foto Ruben de Heer. Licentie: Creative Commons.

 

Haar verering
In de 11e eeuw ontstaat in Normandië een Latijnse vertaling van haar martelverhaal, de Passio sanctae Catharinae. Haar 'vita' wordt opgenomen in de Legenda aurea (3e kwart 13e eeuw) als

 

'CLXVIII De sancta Katherina'

 

 

Vanwege het gebrek aan betrouwbare historische bronnen wordt Catharina in 1969 met enige andere heiligen (onder wie Margaretha van Antiochië, Christoffel en op een iets andere manier Nicolaas) niet meer opgenomen in de heiligenkalender. In 2001 is zij weer teruggekomen op het Martyrologium Romanum als vrije gedachtenis; het wordt onwaarschijnlijk geacht dat een dergelijke grootschalige verering op helemaal niets gebaseerd zal zijn.

 

De kerk gezien vanuit het zuidoosten. Foto: ©Jur Kuipers, 2021.

 

 

Meer lezen: De Asingaborg bij Ulrum.