Het naambord van Hongerige Wolf gezien vanaf de brug (de Tille). Rechts bij de auto staat het huisje verscholen in de bosjes. Foto: ©Harm Hillinga.
Het huisje, waar alles is begonnen, in Hongerige Wolf bij de Reidertille in de huidige gemeente Oldambt, staat er nog steeds. Ik herinner me nog dat de brug gemaakt was van hout en als je erover fietste rammelden de planken op de balken. Toen ik nog naar de lagere school ging in Drieborg, kwam ik er ook wel eens op de fiets langs. Ik reed dan helemaal om, om in Nieuwe Statenzijl te komen, want daar in de Kroonpolder woonde een jongen met een groot rood hoofd. In mijn herinneringen woont die jongen er nog steeds, maar dat is niet zo. Een enorm hoofd heeft hij, met rood krullend haar. Op het schoolplein laat hij me steeds struikelen en ook op de hoge stoep waar lange ijzeren staven ervoor moeten zorgen dat er geen modder naar binnen wordt gelopen, laat hij me tot bloedens toe struikelen. Hij laat me regelmatig zo hard struikelen dat mijn knieën open liggen en het bloed onder mijn houten bank in de klas op de vloer druipt. En de meester? Hij zweeg.
Ik droom nog wel eens over die jongen. Dat kan ook niet anders want drie weken voor de grote vakantie na de zesde klas word ik zes weken lang opgenomen in het Sint Lucas ziekenhuis in Winschoten omdat er achter mijn knieschijven stukjes bot zitten. Jaren heb ik er last van gehad. Ik zou er mijn hele leven lang hinder van ondervinden. Hoe dan ook, ik ging dus liever niet door de Kroonpolder als Onno weer eens aankondigde dat hij me in elkaar zou timmeren. Helemaal over Ganzedijk en Hongerige Wolf ging ik soms en ook niet langs het Stadskantoor, want zelfs daar stond Onno me ooit eens op te wachten.
Hongerige Wolf Hongerige wolf ligt ten noord-oosten van Finsterwolde, net boven Ganzedijk. De naam Hongerige Wolf is ontstaan circa 1900 en is mogelijk afkomstig van een herberg, waar vroeger de de noeste arbeiders die werkten aan de indijking van de Reiderwolderwolder hun vertier hebben gezocht. Vroeger is het gebied rond de tille regelmatig het toneel geweest waar geschiedenis werd geschreven. Eerst kwam daar de inpoldering tot stand, waarbij de altijd gewillige noeste werkers hun lichaam vernielden in het slijk van de slikken achter de dijk. Ze hadden echter weinig keus. Het was toen slikken of stikken. Er kwam een werkkamp en later bouwden de Duitsers er Dollard Süd bovenop de dijk met afweergeschut. Na de oorlog werden er vervolgens NSBers ondergebracht en daarna hokten de Hollanders er hun vechtgenoten uit Indonesië op waardoor het bosje bij de dijk nog altijd de naam Ambonezenbosje draagt. Ik heb er een verhaal over geschreven dat nu ook is gepubliceerd op deze website.
Dit is een foto uit omstreeks 1924. De arbeiders zijn onbekend. Na WO II was er wederom een DUW project. Voor de werknemers, die aan het eind van de dag niet terug naar huis konden, of omdat zij te ver uit de buurt woonden, of omdat de dagen gewoonweg te lang waren om op en neer te reizen, is er een DUW-werkkamp met barakken neergezet. Die plaats heet nu 'het Ambonezenbosje'
Ooit was er iemand die dacht dat hij ontdekt had waar de naam Hongerige Wolf vandaan kwam. Volgens die persoon schoot een jager bij Hongerige Wolf in hartje winter van het jaar 1794 de laatste wolf van Nederland dood en wel bij het Egypteneind, waar zigeuners zouden wonen. In dit verhaal werd deze laatste wolf bij opbod verkocht en kreeg de windmolen ter plaatse de naam Hongerige Wolf. Een inwoner van Hongerige Wolf vertelt zelfs dat de laatste wolf van Nederland in 1923 aan de Egypteneinde is afgeschoten. Egypeneinde ligt tussen Hongerige Wolf en Ganzedijk. Dit verhaal is nooit voor volle waarheid aangenomen. Dat kan ook niet anders omdat het een bron betreft uit een Panorama van juni 1977....
Nee, dat de naam afkomstig zou zijn van een herberg ligt meer voor de hand. Ik ken in Stegeren bij Ommen nog steeds een herberg met die naam, waar de schrokops met een gevulde maag weer vandaan komen. Maar laten we wel zijn. Een herberg op díe plaats ... Bovendien onstaat daar de lintbebouwing pas na de inpoldering van de Reiderwolderpolder die in twee fasen, namelijk in 1862 en 1874 gereed is gekomen van west naar oost. Een herberg dus, waar eerst de hardwerkende polderjongens hun buik konden vol eten en vervolgens de arbeidersbevolking die er zich vestigde langs de weg waar de boerderijen staan richting Finsterwolde. Polderjongens, arbeidersbevolking, (garnalen)vissers ook, die van een hongerloontje moesten rondkomen en met hun schuitje door het sluisje de Dollard opvoeren. Daarover doen veel verhalen de ronde ...
Woonhuis van mijn grootouders De Vries (moederszijde). 'Het huisje bij de tille'. Grootmoeder Geertje (Nanninga) staat in de deur en in het midden ziet Roelf Borgert De Vries, mijn grootvader. Wie de andere personen zijn is mij niet bekend. Foto uit de schoenendoos van mijn (Harm Hillinga) moeder.
Nu is Hongerige wolf nog steeds bekend. Er wonen kunstenaars. Van oudsher is Oost-Groningen een verzamelplaats van kunstenaars. In de oorlog bood boer Waalkens in Finsterwolde onderdak aan kunstenaars en later in de jaren zevenig, zochten de kunstenaars uit de Randstad er hun heil en vandaag de dag zijn er het hele jaar door uiteenlopende culturele evenementen en zijn er diverse galerieën gevestigd. Ik herinner me nog dat ik altijd met mij oude vriend Wiert Eelssema naar Waalkens ging. Eind jaren zestig van de vorige eeuw maakte ik daar ooit voor het eerst kennis met kunst, ballet dansende meisjes met strakke kleding aan en jongens met een pompoen tussen de benen. Althans zo leek het. Deze kunstenaars dansten door de stallen van Waalkens en stelden vlinders voor die dartelenden van plezier voor 'Kunst en route' tussen spinnenwebben op de dezelfde plek waar in de winter de koeien stonden te dampen en te stronten.
Hongerige Wolf is ook de plek waar Klinkhamer zich vestigde en waar hij zijn vrouw om het leven bracht. Hij schreef er een boek over, maar geen enkele uitgever durfde het aan om het boek op de planken te zetten. In 2007 werd het werk "Woensdag gehaktdag" ondanks alles toch gelanceerd. Een boek waarin wordt beschreven dat op 30 januari 1991, een woensdag, een 44-jarige vrouw Hannie Klinkhamer-Godfrison, echtgenoot van de oud legionair Klinkhamer verdwijnt. Klinkhamer is excentriek. In de jaren vijfig en zestig was hij in Amsterdam werkzaam in een slagerij. Als de politie bij hem dan ook een inval doet, nemen ze een gehaktmolen, een vleeshakbijl en vleeshaken in beslag. Je weet maar nooit ....
Er worden echter geen daadwerkelijke bewijzen gevonden en de gevankelijk weggevoerde Klinkhamer wordt weer vrijgelaten. Pas jaren later wordt zijn vrouw bij graafwerkzaamheden gevonden .... bijna tien jaar ná de moord; Klinkhamer heeft haar in beton gestord. Ik heb het boek van Klinkhamer gelezen in de hoop er te vinden wat er niet in te vinden is: de eigenlijke moord en hoe hij die heeft gepleegd, wordt met slechts één enkele zin afgedaan. Geloof me, het boek was (althans voor mij) één grote teleurstelling ...
"Gain diek. Gain laand. Geen leev'n" Hongerige Wolf. Roodkapje en de zeven geitjes zul je er niet kunnen vinden, maar het is wel leuk, het heeft iets, maar wat ... "Gain diek. Gain laand. Geen leev'n", staat er op een huis waar je een bedstee voor de nacht kunt krijgen en een broodje in de morgen. Daar op het huisje nummer 6, wonen Reinoud Bekkema & Loes Schrijver. Tot voor kort kon je daar voor één of meerdere nachten de bestee huren, maar dat is al niet meer zo. Het is alleen maar meer bedoeld voor vrienden en familie. Loes schrijver woont er nog steeds. Sinds 1994 is zij werkzaam als tekstschrijver en journalist en heeft ze ervaring als communicatiemanager in verpleeghuizen, als arbeidsbemiddelaar en als resocialisatietherapeut in kleinschalige psychiatrie. Wat zij over haar teksten zelf zegt: "maken enthousiast, zetten je aan het denken, verhogen je inzicht of reiken handvatten aan". Voor als je haar ooit eens nodig mocht zijn: ze vraagt iets van 72 Euro per uur voor het schrijven van een artikel ...
Wat was er dan zo leuk aan Hongerige Wolf dat mijn opa Roelf Borgert de Vries er met zijn Geertje ging wonen en daar aan een zestal wichter het levenslicht deed aanschouwen? Het heeft iets. Maar wat?. Het huisje bij de tille staat er nog. Het is overwoekerd door bomen en struiken geweest en in de voortuin lag een oude boot te verroetsen. De bunker op de hoek is (helaas) verdwenen en ook de waterpomp op de hoek staat er niet meer..
En toch heeft het iets. Als ik in de buurt ben, móet ik er altijd even langs, móet ik er altijd even kijken: een rilling, maar verder is er niets, alleen de herinneringen, altijd alleen die herinneringen ...
Het Abmonezenbosje ligt in het verlengde van Hongerige Wolf, vlakbij de dijk. Sedert 1 april 2006 staat een gedenkteken bij het 'Ambonezenbosje' in de CC polder (Carel Coenraadpolder). De volksmond spreekt nog altijd van 'Ambonezenbosje' . Slechts weinigen weten meer waarom. Op deze plek hebben tussen 1953 en 1961 gemiddeld driehonderd Ambonezen gewoond, die door de regering naar Nederland waren gehaald nadat ons land de oorlog en tevens Nederland-Indië verloor. Het gedenkteken is een initiatief van beeldend kunstenaar Pieter J. van der Weij uit Termunterzijl. Met medewerking van Ambonese ouderen uit Damsterheerd, kinderen die er gewoond hebben en landbouwer Willem en zijn vrouw Titia Schilhorn van Veen, de eigenaar van het Ambonezenbosje, maakte Van der Weij een reconstructie van het kamp zoals die op het herinneringsbord is weergegeven.
Bronnen: De zwart/wit foto's zijn scans van foto's uit de schoenendoos van mijn moeder (Harm Hillinga).
|
|||||||||||||||||||||||||
