Luchtfoto van Woldendorp met op de voorgrond de hervormde kerk. Foto: ©Jur Kuipers, oktober 2022.
Algemeen Woldendorp (Wold'ndörp) is een dorp in de gemeente Eemsdelta. Het telt in 2021 890 inwoners. In de omgeving is veel agrarische bedrijvigheid. Door het dorp loopt de Internationale Dollardroute. Onder Woldendorp vallen de buurtschappen Binnen Ae (gedeeltelijk), De Heemen (gedeeltelijk), Lesterhuis, Stutenstreek en Zwaagweg, vroeger ook De Schans, Huningaweer of 't Leger, Kleine Leger, Stuimelderij en Zomerdijk (gedeeltelijk), alsmede het streekje De Vennen. Onder Woldendorp hebben verder delen van de Reiderwolderpolder (1862-1864) gevallen, de Johannes Kerkhovenpolder (1875-1876) en de Carel Coenraadpolder (1924).
Kenmerkende oude boerderijnamen zijn: De Heemen, Huningaweer, Riddervenne, De Schans, De Vennen en Woldsslenken.
Nieuwe boerderijnamen zijn Olgershoeve, Munstervenne, Reidewoldt en Woldahoeve.
Woldendorp op de topografische kaart van 1933. Licentie: Vrij van auteursrechten door ouderdom.
Op het grondgebied van Woldendorp hebben zich de waterschappen Woldendorp (1880) en Oude Ae (1929) bevonden, die in 1967 op zijn gegaan in het waterschap Oldambt, nu Hunze en Aa's. De Johannes Kerkhovenpolder is opgegaan op in het waterschap Fiemel. Voor de bemaling hebben een windmolen en een stoomgemaal gediend bij De Botterij aan het Termunterzijldiep. De polder Oude Ae heeft een klepsluis ('schut') gehad, later een motorgemaal te Wartumerklap. Belangrijke watergangen zijn Termunterzijldiep, Oude Ae en Afwateringskanaal, vroeger ook Oude en Nieuwe Maar en het Uitwateringskanaal.
Mannen zijn bezit het oude kerkhof te ontdoen van gras en onkruid. Herkomst: onbekend.
Bij De Heemen bevindt zich net natuurgebied Termunterzijldiep. Van 1808 tot 1990 vormt Woldendorp met Wagenborgen, Termunten, Termunterzijl en Borgsweer de gemeente Termunten. In het voormalige gemeentehuis, dat in Woldendorp heeft gestaan, is nu Hotel Wilhelmina gevestigd.
Woldendorp : plaquette ter nagedachtenis van de dorpelingen die omkwamen in de Tweede Wereldoorlog. Vervaardiger: M.A. Douma. Bron: RHC GA, Beeldbank Groningen.
Tot 1808 behoort Woldendorp tot het bestuursdistrict Klei-Oldambt, dat sinds de 15e eeuw onder het gezag van de stad Groningen heeft gestaan.
De gebouwen van de Johannes Kerkhovenpolder liggen tegenwoordig binnen de gemeente Delfzijl. Foto: 27 april 2011. Auteur: Gouwenaar. Licentie: Creative CommonsCC0 1.0 Universal Public Domain Dedication.
Geschiedenis Woldendorp behoort vanouds tot het Oldambt. Het is van oorsprong een radiaal wierdedorp. De oorsprong ervan ligt voor het begin van de jaartelling, maar de wierde is in de volksverhuizingstijd vermoedelijk onbewoond geweest. Langs de uitgaande wegen is vooral lintbebouwing te vinden. De wierde van Woldendorp dateert uit de Romeinse tijd. Het dorp heeft aan de achterzijde van de oeverwal langs de Eems gelegen, dicht bij het veengebied. De oudste benamingen zijn Waldmonathorp (1399), Waldemandorpe (1428) of Woltmendorp (1473,), hetgeen 'dorp van de woldmannen' betekent. Met wold worden veenontginningen aangeduid.
Ansichtkaart. Dorpsgezicht met molen. Uitgever: Huizinga & Bult. Foto: 1935-1940. Deze windmolen is in 1895 gebouwd. De achtkante bovenkruiier is afgebroken in 1938. Bron: RHC GA, Beeldbank Groningen.
De Hervormde kerk van Woldendorp is gebouwd aan het einde van de dertiende eeuw en is oorspronkelijk een kruiskerk geweest, waarvan de dwarsarmen later zijn gesloopt. Tijdens een restauratie in de jaren 1945-1949 zijn schilderingen uit de middeleewen op het gewelf aangetroffen en weer zichtbaar gemaakt.
De kerkklok dateert uit 1375; de vrijstaande westtoren is in 1855 afgebroken en vervangen door een dakruiter, waarna de stenen voor wegverharding zijn gebruikt.
Het 17e-eeuwse kerspelzegel toont een kerk met een aangebouwde zadeldaktoren en een wapenschild met een steenhuis. Volgens een 19e-eeuws bericht zou de kerk gewijd zijn aan Petrus. Op de wierde van Lesterhuis heeft zich sinds de 13e eeuw een voorwerk van het Grijzemonnikenklooster te Baamsum gevonden, dat rond 1600 plaats maakte voor twee grote boerderijen.
Gedenksteen in de voormalige pastorie te Woldendorp. De steen uit 1765 is afkomstig uit de oude pastorie en heeft een plaatsje gekregen in de opvolger van die pastorie (zie foto hierboven). In die tijd is Georgius Hijl pastor en zijn de heren Wijchgel en Peters de kerkvoogden. In dezelfde pastorie bevindt zich ook de onderstaande gedenksteen uit 1935 als de pastorie wordt vernieuwd door de architecten Westerman en Wasscher. H. Miskotte is dan predikant en zoals we kunnen lezen zijn T. Bosker, J.O. Bosker en J.H. Vos de kerkvoogden. Foto's: ©Jur Kuipers, oktober 2022.
In de vijftiende eeuw heeft het dorp een borg van de familie Rewelyng gehad en vormt het een afzonderlijke rechtsstoel. In de directe omgeving hebben zich meerdere voormalige steenhuizen bevonden, waaronder Huningaweer en Oud- of Klein-Houwerda, aan de Zomerdijk bij De Knuif, Oterdum, Huningaweer (1508 Huningaheerd, 1741 't Leger, is eigendom geweest van het adellijke geslacht Huninga en verbonden met de overleveringen dat de landerijen van de Huninga's zich oorspronkelijk tot Oostwold uitstrekten.
Ook de Riddervenne in de dorpskern is mogelijk een middeleeuws steenhuis geweest. Aan de voormalige Lageweg ten westen van het dorp heeft vroeger een middeleeuwse stinswier of hooge bult gestaan, die vermoedelijk in de 19e eeuw is geëgaliseerd. Of de oude naam voor deze weg (Kaale-Komps wegh of Caalscomps wegh) hiermee samenhangt is niet bekend. De Lageweg wordt later ook wel Boerenmedeweg genoemd.
In 1845 wordt een (afgescheiden) Gereformeerde gemeente gesticht. In 1874 verrijst een eerste gereformeerde kerkgebouw, dat in 1945 echter wordt verwoest bij de bevrijding van Delfzijl. In 1949 komt een nieuwe kerk gereed. Na de sluiting van deze kerk is deze zwaar beschadigd door aardbevingen als gevolg van de gaswinning in Groningen en in 2017 is daarop besloten tot aankoop van de kerk door de NAM om deze vervolgens af te breken. In 1920 is tevens een Gereformeerde School gesticht, later Christelijke Basisschool 'De Bron' genoemd. De school sluit in 2014 zijn poorten, nadat het aantal leerlingen is teruggelopen tot 22. De openbare school krijgt omstreeks 2000 de naam 'Woldrakkers'. Vanaf 1921 wordt er voortgezet onderwijs in Woldendorp gegeven.
De ULO school in Woldendorp. De foto is gemaakt door uitgever M. Bult tussen 1920 en 1930. Bron: RHC GA, Beeldbank Groningen. Dit pand is later vervangen door nieuwbouw.
De arbeidersbuurten Zwaagweg, Stutenstreek en Klapsterweg zijn ontstaan in het begin van de 20e eeuw, met name dankzij subsidies in het kader van de Landarbeiderswet 1918. Na de Tweede Wereldoorlog volgt een uitbreidingsplan aan de Burgemeester Garreltsweg. Van 1919 tot 1948 loopt door het dorp de tramlijn Winschoten - Delfzijl van de Stoomtramweg-Maatschappij Oostelijk Groningen.
Voormalige christelijke school. Uitgever M. Bult. De foto is gemaakt tussen 1920 en 1930. Bron: RHC GA, Beeldbank Groningen.
Woldendorp komtaan het eind van de Tweede Wereldoorlog onder vuur te liggen. Canadese en Poolse troepen proberen te voorkomen dat Duitse militairen via de Punt van Reide naar Duitsland vluchten. Tientallen doden en meer dan honderd vernielde huizen vormen de oorlogsschade. Ook de monumentale kerk raakt zwaar beschadigd. In april 1945 is het schoolhoofd Andreas Everhardus Gorter (1889-1949) wegens verzetsactiviteiten opgepakt en gefusilleerd te Bakkeveen. Ter ere van hem is de weg naar Termunten in de jaren zestig omgedoopt tot A.E. Gorterweg. Ook is er een Stolperstein bij zijn woning geplaatst.
Woldendorp is al vroeg een centrum van de socialistische arbeidersbeweging, later is er ook veel aanhang voor de CPN, terwijl er tot 1940 tevens een kleine anarchistische groep bestaat onder leiding van Henk de Groot.
Zwaagsterzijl en Zwaagsterschans
Ansichtkaart 'Groet uit Woldendorp'. Uitgever J.F. Stuit. Foto is gemaakt tussen 1900 en 1905. Bron: RHC GA, Beeldbank Groningen.
Ruilverkaveling Woldendorp
Het Oude Maar en het Nieuwe Maar, of Termunter Togt, worden vervangen door rechte kanalen en ook enkele meanders van de Oude Ae worden gedempt. In de jaren zeventig volgt nog een tweede Ruilverkaveling Woldendorp. De Warvenweg (N992) vormt sinds de jaren zeventig een nieuwe en snellere verbinding met Delfzijl en Appingedam. In het kader van de ruilverkaveling zijn tevens gedetailleerde bodemkaarten gemaakt.
Ansichtkaart: Groet uit Woldendorp. Uitgever: J.F. Stuit. De foto is gemaakt tussen 1900 en 1905. Bron: RHC GA, Beeldbank Groningen.
Algemeen
Rechterzijvleugel van boerderij aan de Ae Weg 56 te Woldendorp. De boerderij is een monument (nr. 35009). fe foto is gemaakt door drs. A.J. van der Wal. Bro: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Licentie: Creative CommonsAttribution-Share Alike 4.0 Internationallicentie.
Dezelfde boerderij, maar nu gezien uit de lucht. en ontdaan van alle opgroeiende planten aan de muren rondom. de boerderij is voor een groot deel omgracht; het betreft een boererij van het oudere Oldambtster type. Herkomst foto: onbekend.
School voor voortgezet onderwijs Het voortgezet onderwijs is Woldendorp maakt deel uit ven het Dollard Colllege. Daar wordt lesgegeven volgens het Dalton principe. De school kent VWO, klas 1 en 2, Havo, klas 1 en 2, Mavo (VMBO-TL) leerjaar 1 t/m 4 en VMBO (basis, kader). Na klas 3 bestaat de keuze uit de sectoen Zorg & Welzijn en Dienstverlening & Producten. Het is een kleine, veilige en overzichtelijke school met veel aandacht voor begeleiding van leerlingen. De school biedt een duidelijke structuur met vaste lestijden, zonder tussenuren. De vestiging heeft ongeveer 333 leerlingen. Hierdoor kent iedereen elkaar goed op school. Er is een actieve leerlingen- en ouderraad. De school is met het openbaar vervoer goed te bereiken. De bustijden zijn afgestemd en aansluitend op het rooster. Het Dollard College en Ubbo Emmius zijn bestuurlijk gefuseerd in de Stichting Scholengroep Trivium. De school is gehuisvest in een modern en overzichtelijk gebouw.
|
||||||||||||
|
||||||||||||
