Dronefoto van Old Luursemaheerd (thans Plaisterploats Old-Beswerd, Groot Beswerd), (c)Jur Kuipers, 2023. Vergroot de foto door erop te klikken. Als je dan goed kijkt, tel je ook 8 vliegende duiven.

Beswerd (Gronings: Besperd) is een gehucht in de gemeente Westerkwartier. Het ligt ten noorden van Aduard. Beswerd vormt een wierde in het midden van het oude landschap Middag en daarbinnen in de oude Feerwerdermeeden, tegen- woordig de Medenertilster- polder genoemd.

Het gehucht bestaat uit slechts twee boerderijen en twee arbeidershuisjes aan de voet van een wierde, hoogte ca, 2,6 meter boven NAP, en nog eens twee boerderijen iets daarbuiten[1].

Bereikbaarheid en schrijfwijze
Buurt in de gemeente Winsum ten N.O. van Fransum, bestaande uit vijf boerderijen rond een wierde. In de volksmond Besperd. De buurtschap is bereikbaar via de Meedenerweg vanuit Aduard en Feerwerd.

Te Beswerd stond de heerd Old Luursema, die in de 16de eeuw in het bezit van het klooster Ter Apel is gekomen. Op deze plaats staat nu boerderij Groot Beswerd; de grachten zijn nog aanwezig en de achtermuur van het woonhuis is van kloostersteen (zie foto). Schrijfwijzen in de Middeleeuwen: in Buxingi, in Bohsinghi en to Beswert; afgeleid van de mansnaam Bokse. Beswerd is dus: wierde van Bokse[2].

Afbeeldingen boven: Drie toogstenen op de boerderij herinneren aan de jaren 1842, 1851 en 1878 als er vermoedelijk werkzaamheden aan de boerderij verricht waarvan oude gedeelte uit circa 1600 stammen.

Geschiedenis
Middeleeuwse namen voor de wierde zijn Buxingi, Bohsing(h)i of Beswert. Latere namen zijn Beskwerd, Bestwerd, Bustwerd, Besquers, Bexwerd en Bexsem. De naam betekent 'wierde van Bokse', waarbij Bokse een persoonsnaam is. De wierde heeft vroeger behoord tot het kerspel van Garnwerd, maar de bewoners kerken in het nabijgelegen kerkje van Fransum, waarnaar een kerkpad heeft gelopen dat ergens in de jaren 1950 of '60 is verdwenen. Sinds het begin van de 21e eeuw is er,  op een andere plek, een nieuw fietspad naar Fransum aangelegd, dwars door het weidse landschap (zie foto hieronder).

Wierde Beswerd en het fietspad naar Fransum dwars door het wijdse landschap. Foto: Marco Roepers, 26 juni 2010. Licentie: Creative Commons.

De wierde ligt op een oude kwelderrug en wordt waarschijnlijk reeds bewoond in de IJzertijd. In de wierde zijn inheems-Romeinse en middeleeuwse potscherven gevonden. In 2001 zijn de wierden Beswerd I (Beswerd-Zuid) en Beswerd II (Beswerd-Noord) aangewezen als rijksmonument[3].

De boerderij is voor een deel opgebouwd uit kloostermoppen, mogelijk afkomstig van de voormalige afgebroken borg Luusemaheerd. Foto: Marco Roepers, 26 juni 2010. Licentie: Creative Commons.

Groot-Beswerd, Old Luursemaheerd
In de 15e eeuw is er waarschijnlijk een 'olt Luersmaheert' te Beswerd geweest. Rond 1450 wordt ene Hayke to Beswert genoemd, waarvan onbekend is of ze hier heeft gewoond. In 1466 wordt door een Luersema een kerkklok geschonken aan de Jacobuskerk van Feerwerd. In 1506 vestigt de Friese jonker Jancko Douwama zich in Feerwerd, nadat hij is getrouwd met Teth Luersema, die afkomstig is van de heerd. Op een grafsteen in de Jacobuskerk van Feerwerd wordt verder het overlijden van ene Sicke Luersema genoemd in 1493. Bij Feerwerd heeft ook een 'kleine borg' gestaan, die ook Luursmaheerd genoemd wordt, de Luursemaheerd of kleine borg te Feerwerd. In de 16e eeuw is 'Old Luursema' eigendom van het klooster Ter Apel, dat in 1563 er 100 grazen land koopt. Na de reductie komt het in handen van de stad Groningen. Op de plek van 'Old Luursema' verrijst later de huidige boerderij 'Groot-Beswerd'.

De achtermuur van het woonhuis van deze boerderij bestaat nog volledig uit kloostermoppen die mogelijk uit 'Old Luursema' afkomstig zijn of daarvan nog een restant zijn. De oude grachten van 'Old Luursema' aan west- en zuidzijde zijn nog aanwezig, die aan noord- en oostzijde zijn in de loop der tijd vervangen door sloten[4].

Oud of Klein-Beswerd
Ten westen van 'Groot-Beswerd' ligt de boerderij 'Oud-Beswerd' of 'Lutje of Klein-Beswerd'. In 1807 koopt boer Tonnis Bartels Wieringa (1776-1850) uit Oostum de boerderij Oud-Beswerd en in 1824 ook Groot-Beswerd. In 1837 koopt hij ook de Piloersemaborg (ook: Hamsterborg) bij Den Ham, waar zijn nageslacht blijft wonen tot 2005. Bij zijn overlijden bezit Tonnis 7 boerderijen met 275 hectare land ter waarde van 100.000 gulden en is daarmee uitgegroeid tot een van de hoogst aangeslagenen van de provincie. Waarschijnlijk omdat men heeft gedacht dat hij dit nooit eerlijk heeft kunnen verwerven, ontstaat over hem een verhaal. Volgens deze overlevering berooft 'Tun van Besperd', zoals hij vaak genoemd wordt, rond 1815 terugtrekkende Franse soldaten van een vat met geld, die hij in een sloot laat rollen. Daaraan zou hij zijn rijkdom hebben te danken. Zijn grote rijkdom heeft hij echter te danken aan zijn spaarzaamheid, zijn slimme koopgedrag; voor de boerderijen en borg is weinig animo, zodat hij ze goedkoop heeft kunnen kopen, en aan de verkoop van paarden en vee[5].

De Feerwerdertocht bij Beswerd, mogelijk de Oude Loop van het Peizerdiep. Foto: Marco Roepers, 26 juni

2010. Licentie: Creative Commons.

Boerderij Oud-Beswerd
Bij de boerderij Oud-Beswerd hebben twee arbeidershuisjes gehoord, die beiden in 1920 zijn gebouwd. Begin 21e eeuw wordt een nieuw woonhuis gebouwd bij Oud-Beswerd en komen de huisjes leeg te staan. Door de milieuwetgeving met betrekking tot stankoverlast rond boerenbedrijven van de gemeente Winsum kunnen de huizen niet meer bewoond worden en dreigen ze te vervallen. Volgens Nina van den Broek, die hierover in 2004 een verhaal publiceert in het blad Noorderbreedte stelt de gemeente Winsum na dit verhaal een gedoogbeleid in rond de huisjes, zodat ze weer bewoond kunnen worden. In 2018 worden ze echter alsnog afgebroken, maar wordt er tevens een vergunning verleend voor de bouw van twee nieuwe woningen[6].

Twee arbeiderswoningen bij Beswerd. Rechtsachter een glimp van het het voorhuis van boerderij Oud-Beswerd. De twee woningen zijn in 2018 afgebroken, maar later herbouwd. Foto: Hardscarf, mei 2011. Licentie: Creative Commons.

Ten zuiden van de Fransumertocht heeft tot de jaren 1980 een klein boerderijtje gestaan met de naam Lutje Beswerd. Langs deze boerderij heeft een kerkenpad gelopen naar Fransum. De boerderij is vervolgens bij boerderij Klein-Beswerd getrokken en afgebroken[7].

Familienamen
Familienamen die in Beswerd zijn voorgekomen zijn in ieder geval: Wieringa, Oosterhoff, Wierenga, Drenth, Haack, Ripens, Togtema. Douwama, Hayke to Beswert, Luursema, Aldringa.

Plaisterploats Beswerd
Plaisterploats Beswerd is een kop-hals-romp boerderij waarvan het woongedeelte als vakantiewoning kan worden gehuurd. Het woongedeelte dateert van ongeveer 1600 en bevat nog vele authentieke elementen. Ook is er een appelhof aanwezig en  een gracht rondom de boerderij. Meer foto's van de woning, het interieur en de omgeving zijn te vinden in de fotogallerij [8]. De boerderij is tegenwoordig in het bezit van de familie Wieringa (2012), waar je kunt genieten van rust en ruimte. Op de website lezen we o.a. het volgende: "13-01-2019: Eindelijk, na een restauratieperiode van bijna 2 jaar is onze woning weer gereed voor ontvangst van gasten voor Bed en Breakfast en/of vakantie. U bent van harte welkom om weer te genieten van de rust en ruimte in en rond 'Groot Beswerd'." Daarmee wordt dus ook duidelijk dat de boerderij in Groot Beswerd ligt. Bovendien lezen we dat in overleg een rondleiding mogelijk is op het melkveebedrij. Plaisterploats Beswerd ligt aan de Meedenerweg 23, 9892 TB Feerwerd. Toch moet je niet in het dorp Feerwerd zélf zijn maar daarbuiten, door de Meedenerweg te volgen[9].

Boerderij Groot-Beswerd, waarin de Plaisterploats in is gevestigd. Bron: PlaisterploatsBeswerd.com.