De Breedenborg is een borg in het dorpje Breede bij het dorp Warffum in het noorden van de Nederlandse provincie Groningen. De Breedenborg te Warffum is te vinden aan de Breede 1A, 9989 TA te Warffum. De borg en het terrein zijn niet open voor het publiek. Het tegenwoordige huis is eigenlijk een verbouwing van de borg, waarvan de kelder en de westelijke muur tot de borg hebben behoord. Het terrein is vrijwel intact gebleven.
De blokvormige borg is nog omgeven door de oude gracht. De borg krijgt rond 1850 haar huidige uitstraling. Nadat de borg in 1982 afbrandt, wordt ze in 1992 opnieuw in deze stijl opgetrokken. De kelder dateert uit de 16e eeuw. Voor de borg staat een 18e eeuws smeedijzeren hek met de wapens van de families Sickinghe en Van Berum. De tuin wordt aangelegd in de 19e eeuw en bevat elementen van een Engelse landschapstuin. In de tuin bevindt zich een duivenslag, die rond 1990 is herbouwd.
De oorspronkelijke borg, die in 1587 is gebouwd, is tot 1737 in het bezit geweest van adellijke families. In een aantal publicaties geeft men hier duidelijkheid over, onder meer in het in 1987 verschenen boek ’De Ommelander Borgen en Steenhuizen’ en ‘De historie van Warffum, Breede en Rottumeroog’ (artikel 13), waarnaar wordt verwezen.
In 1587 wordt door Johan(nus) (of Jan) Braemsche, de zoon van de rijke Oostfriese burgemeester en drost van Emden Johan Braem (of Bramsche), een stuk grond bij Breede gekocht (van wie is onbekend) voor de bouw van een borg. Hij is eerder tijdens een conflict tussen de graaf van Oost-Friesland en de stad Emden gevlucht naar De Ommelanden, waar hij zonder problemen wordt opgenomen in de Ommelander adel. De Breedenborg is een van de weinige borgen waarvan het bouwjaar bekend is.
De borg bestaat bij het trouwen van Braemsches gelijknamige zoon Johan (II) in 1628 uit een stamslot met hoven, grachten, singels en 83 jukken land (ruim 40 ha). Na zijn overlijden ergens na 1638 erft ene Ida of Ebbe Braemsche de borg, mogelijk is dit een zus van Johan (II). Zij is in elk geval ook de weduwe van Johan Clant, die het na zijn dood (zij sterft eerder) vererft op zijn gelijknamige zoon Johan Clant (II). Na zijn dood rond 1665, neemt zijn vrouw Habbe Coenders de borg nog geruime tijd waar aangezien zijn zoon Johan Clant (III) pas in 1676 meerderjarig (21 jaar oud) was. De borg heeft dan landerijen ter grootte van 50 jukken land. Johan III schaakt nog in hetzelfde jaar zijn nicht Eppelia Johanna Clant en trouwt vervolgens met haar, waarna hij zich in 1678 in het Huis te Aduard vestigt en de Breedenborg verkoopt (eigenlijk gedeeltelijk ruilt) aan ritmeester te paard Hendrik Sickinghe van de Warffumborg. Na zijn dood in 1682 krijgt zijn minderjarige zoon Feyo Johan Sikinghe de borg. Na zijn dood in 1701 of 1702 zijn er nog schulden van zijn ouders. Bij de erfscheiding van 1705 verkrijgt zijn vrouw Theckla Elisabeth van Berum als voogdes over de kinderen van Feyo Johan de borg. Mogelijk omdat ze zelf op de borg Thedema in Noordwolde woont en vanwege de schulden verkoopt ze de Breedenborg en de landerijen vervolgens het jaar erop, in 1706 en wel voor 10.000 gulden aan Unico Allard Alberda van Menkema en Evert Joost Lewe van Aduard.
Deze landerijen zijn dan reeds in gebruik bij Jan Jansen (†1749). Hij wordt in 1737 eigenaar van het geheel en trouwt met Helena Lant, die al vóór 1746 is overleden want in dat jaar hertrouwt hij met Hilje Iwema (1713-1797). In 1753 hertrouwt Hilje Iwema met Alexander Piccardt (1702-1763) predikant te Warffum. De borg met 50 jukken land gaat in 1785 in eigendom over naar de zoon uit haar eerste huwelijk, namelijk Jacobus Jansenius (1749-1809). In ditzelfde trouwt hij met Syke Garmts (1756-1793) van Groot Klooster, nr. 29. In 1809 erft de dochter Hillegjen Jacobus Jansenius de borg met 85 jukken land. Hillegjen J. Jansenius (1786-1818) trouwt in 1810 met Aldert Jans de Vries (1787-1818) van Tettema, nr. 185. Na het overlijden van dit echtpaar, beide in het jaar 1818, gaat het bezit over op hun erfgenamen, die de naam 'Jansenius de Vries' aannemen. In 1838 na een onderhandse boedelscheiding wordt de zoon Jacobus Jansenius de Vries (1810-1884) eigenaar van het geheel. Hij trouwt in 1838 met Geertje Bonthuis uit Loppersum (1811-1893). In de loop der jaren breidt dit echtpaar hun bezit uit. in 1844 kopen zij 9.82.30 ha land van E.L. Boerma en in 1864 van H.D. van Zeeburg, nr. 5, 12.91.64 ha. Vervolgens kopen zij 1.93.90 ha van de weduwe Meike J. Boerma-Pier in 1882. Zij verbouwen de borg grondig.
In 1885 wordt de zoon Alje Bonthuis de Vries (1849-1888) eigenaar van Breedenburg met 91.52.44 ha land. In 1878 is hij getrouwd met Zwaantina Pieternella Tichelaar (1855-1935 uit Loppersum). De andere zoon Allardus Jansenius de Vries (1841-1922) wordt notaris te Warffum. In 1935 gaat het bezit over op de kinderen: Pieter Willem Bonthuis de Vries, advocaat en procureur te Den Haag, en Geertje Bonthuis de Vries, gehuwd met Dirk Hendrik van der Goot, chirurg te Den Haag. Na het overlijden van mevrouw G. van der Goot-Bonthuis de Vries in 1956 vererft Breedenburg aan haar drie kinderen: Anna, Jan Romkes en Albert Jacobus van der Goot. Zij verkopen in 1963 de borg Breedenburg met 6.30.10 ha aan de gemeente Warffum. Bij de in 1955 vernieuwde landbouwschuur wordt in 1964 een woonhuis gebouwd ten behoeve van het landbouwbedrijf. Bij boedelscheiding in 1966 komt de boerderij in bezit van Anna van der Goot, gehuwd geweest met Hendrik Smit te Heerenveen. In dit zelfde jaar koopt Jan Kool, landbouwer te Zwijndrecht, de boerderij met 66.78.22 ha land, en in 1967 verkoopt hij het geheel, met behoud van pacht voor zijn twee zonen aan de familie erven baron C.W.Th. van Boetzelaar van Asperen en Dubbeldam. In de periode van 1888 tot 1968 wordt de boerderij door bedrijfsleiders gerund. Van 1888 tot 1927 door Jan Jacobs Bos, gehuwd met Frouke Tuinman, van 1927 tot 1963 door hun zoon Ebel Klaas Bos (1899-1986j, getrouwd met Jantje Harkema (1903-1986).
Van 1963 tot 1964 Geert Tiddens, getrouwd met Mies van Dis en van 1964 tot 1968 door Jelle Gaaikema. Na de verkoop in 1967 wordt de boerderij verpacht aan de gebroeders Cornelis Kool (*30-6-1943) in 1968 getrouwd met Simonia Adriana Andeweg (*31-01-1946), en Jan Kool (*1944) in 1969 getrouwd met Adriaantje Maria Elise Stehouwer. In 1970 wordt jonkvrouwe Johanna Charlotte baronesse Van Boetzelaar te Zeist de eigenaresse. Zij verkoopt in 1978 het woonhuis met landbouwschuren en 19.86.00 ha land aan de pachters, de gebroeders Kool en zij kopen in 1993 de resterende ruim 51.16 ha land. Het geheel wordt in maatschapsverband beheerd, gezamenlijk met de in 1980 bijgekochte boerderij Almaheerd te Rasquert. Deze laatste boerderij met ruim 51 ha land wordt sinds 1980 bewoond door Jan Kool en zijn vrouw. In 1989 kopen de gebr. Kool ' 20.64.40 ha van de erven Duurt Pieter Fokko Doornbosch van 'Meyma’ te Rasquert.
Het oorspronkelijke woonhuis ’Breedenborg", gelegen binnen de grachten, wordt bij raadsbesluit van 24 mei 1963 met 6.29.10 ha grond aangekocht door de gemeente Warffum. De toenmalige beheerder van de boerderij 'Breedenburg' Jelle Gaaikema, gaat met zijn gezin de bungalow bewonen, die op Het Kampke ernaast is gebouwd. In augustus 1964 verpacht de gemeente het gebouw aan W. en B.G. Bijl met het doel het gebouw en de bijbehorende omgeving dienstbaar te maken aan de recreatie in die zin, dat de bevordering van de dagrecreatie en goede vakantiespreiding wordt nagestreefd.
Tussen 1964 en 1966 wordt de borg geëxploiteerd door het echtpaar W. en B.G. Bijl, maar dit blijkt geen succes. Daarop krijgt ondernemer Willem Karel Oscar Fischer de borg en omgeving in pacht. Hij verbouwt in 1967 de borg onder leiding van de Winsumer architect Karel Gerrit Olsmeyer tot een horecagelegenheid en richt elders ook verschillende horecagelegenheden op. Na zijn dood zetten Henk Fischer en John Struik het Fischer-concern voort. Vanaf 1973 door middel van een huurkoopcontract.
Deze huurovereenkomst wordt met ingang van 15 mei 1966 ontbonden, waarna de heer W.K.O. Fischer het gebouw met 2.21 ha pacht met het doel er een hotel-café-restaurant te gaan beginnen. De Breedenborg wordt in 1967 grondig verbouwd onder architectuur van K.G. Olsmeyer te Winsum, zie ook nr. 48. Bij raadsbesluit van 26 januari 1973 wordt het huurcontract omgezet in een huurkoopcontract ten name van Fischer Restaurants bv te Warffum. Directeur van de bv. J.J. Struik, is eigenaar van het pand. Op 15 maart 1982 verwoest een uitslaande brand de Breedenborg bijna geheel. Van 7 april 1982 tot 9 juni 1987 zijn er tussen de gemeente Warffum en de heer J.J. Struik discussies geweest over de herbouw en de voorwaarden van de herbouw van het monument. In juli 1988 is door de gemeente Warffum de Breedenborg met 2.21 ha grond verkocht aan Fischer Restaurants bv. J.J. 5truik verkoopt de Breedenborg vervolgens via bemiddeling van Bedrijfsmakelaardij Hoogebeen aan Jaap Reenders te Middelstum, directeur van Nacap International. Hij wordt de enige aandeelhouder van de bv en wijzigt de naam in ’Breedenborg bv’. In 1990 bereidt hij de plannen tot herbouw voor op basis van tekeningen van restauratie-architect ir, L.W. Barneveld. B. & W. van Hefshuizen gaan akkoord met de wijziging van bestemming van het voormalige restaurant in de functie van woon- en kantoorruimte en verlenen een bouwvergunning. De bouw kost uiteindelijk 2.2 miljoen gulden. Op 14 november 1992 opent de Commissaris van de Koningin, de heer H.G.M. Vonhoff de herbouwde Breedenborg. Op dezelfde dag draagt Jaap Reenders het monumentale pand over aan de nieuwe eigenaar Beheer Koop Tjuchem bv te Groningen. Algemeen-directeur de heer H. Koop die er een opleidings- en congrescentrum in liet vestigen voor zijn bedrijf Koop Tjuchem. Het gebouw kan worden gehuurd voor congressen en andere samenkomsten.
Het hek met de wapens van Feyo Johan en zijn vrouw Theckla Elisabeth van Berum, die ze mogelijk bij hun trouwen in 1697 krijgen, wordt in 1975 hervonden op een zolder in Kloosterburen en na restauratie herplaatst bij de ingang van de Breedenborg. Ter verdere aankleding worden twee leeuwen bij de ingang geplaatst. Deze leeuwen zijn in bruikleen verkregen van het Groninger Museum en komen waarschijnlijk van oorsprong van het Huis te Farmsum. Later staan ze bij de havezate Oosterbroek bij Eelde. In de jaren 1920 komen ze aan het Groninger Museum. Tussen 1960 en 1990 staan ze bij Verhildersum, waarna ze naar Breede worden gebracht. De duivenslag achter de borg is ook gerestaureerd.
Bronnen en literatuur:
01. Formsma W.J., Luitjens-Dijkveld Stol R.A., Pat A., (1987) De Ommelander Borgen en Steenhuizen, p. 453-457.
02. Breedenborg. Genealogie Nienoord.
03. ‘Henk Vonhoff schiet borg open’, Nieuwsblad van het Noorden, 17 november 1992, p. 14.
04. ‘Breedenborg gered door hereboeren en managers’, Nieuwsblad van het Noorden, 24 april 1993, p. 41, Herma Kamphuis.
05. ‘De leeuwen van Breede’, Nieuwsblad van het Noorden, 24 juli 1993, p. 32.
Deze pagina maakt deel uit van www.nazatendevries.nl. Aan bovenstaande tekst is de uiterste zorgvuldigheid besteed. Desondanks kunnen er best fouten voorkomen. Constateer je fouten en/of heb je vragen, correcties, aanvullingen......... geef die dan even aan mij door via mijn E-mail adres (zie rode balk boven). Wij hebben ons uiterste best gedaan om de auteurs van teksten/citaten en copyrightbepalingen van afbeeldingen te achterhalen. Mocht je rechthebbende zijn en hierover vragen of opmerkingen hebben, neem dan contact op via e-mail. Lees ook de 'Disclaimer' en 'Privacy' voor méér informatie en laat ook eens een bericht achter in het Gastenboek, dan weet ik waarvoor ik het doe.
