Boerderij Reigersheerd van Ten Have. Foto: ©Jan P. Koers.

Bij grondwerkzaamheden in de schuur van boerderij Reigersheerd aan de Buiteneexterweg in Scheemda, is in 2012 een eeuwenoude waterput ontdekt.

De gevonden waterput van kloosterstenen. Foto: ©Jan P. Koers.

De ronde put, met een diameter van 1 meter is opgetrokken geweest van oude kloosterstenen en daaraan is te zien dat het om een middeleeuwse put moet gaan. Het is al honderden jaren niet meer in gebruik, want de put is gedempt met zand en daarover hebben de lemen vloeren van de boerderijschuur gelegen.
De huidige boerderij is gebouwd in 1871, op de plek waar eerder een voorganger heeft gestaan die mogelijk is gebouwd in 1801, zo laat een oud muuranker vermoeden dat door de familie wordt bewaard. De boerderij mag dan betrekkelijk jong zijn, het boerenerf dateert al uit de middeleeuwen en vanaf die tijd moeten er al diverse opeenvolgende boerderijen hebben gestaan.

De Buiteneexterweg, waaraan de boerderij staat, is de oorspronkelijke hoofdweg door het kerspel Eexta. Op het kaartje is het grondgebied van Eexta aangegeven met de hoofdweg waaraan in de Middeleeuwen de boerderijen hebben gestaan: de Buiteneexterweg. De gele strook op de kaart hieronder is de opstrek van de boerderij.
Eexta bestaat niet meer omdat het bij Scheemda is gevoegd. Aan die weg, die oorspronkelijk van Scheemda via Eexta naar Westerlee heeft gelopen, hebben ook de kerk en de pastorie gestaan.

 

Het kerspel Eexta met Buiteneexterweg (blauw). Lichtblauw het verdwenen deel. De gele lijn geeft het landbezit, de opstrek, aan  met een lengte van 4 kilometer. Kaart: ©Jan P. Koers.

De oudste plattegrond van de boerderij is uit 1832. Die boerderij heeft ongeveer de vorm als de huidige, alleen heeft de schuur minder gebinten.

Bij de bouw van de boerderij in 1871 is een deel van het oude schuurgebint opnieuw gebruikt en verder aangevuld met een aantal nieuwe ronde stijlen.

Hoe moeten we de situatie inschatten op het moment dat de gevonden put in gebruik is geweest? Uit vloer van de schuur, waaruit bijna een meter zand is weggegraven, zijn halve en hele kloosterstenen voor de dag gekomen. Dat zou er wel eens op kunnen duiden dat er op het erf oorspronkelijk een steenhuis heeft gestaan, een rechthoekig gebouw met een paar verdiepingen en daarbij houten schuren voor het vee en de oogst. In die situatie zou de put, gezien de opbouw met kloosterstenen, een belangrijke functie moeten hebben gehad. En het is denkbaar dat de put ergens tussen de gebouwen centraal op het erf gesitueerd is geweest.

Helaas zijn de omstandigheden er niet om meer onderzoek te doen. Stel je voor wat we op de bodem hebben kunnen vinden wanneer de put zou zijn uitgegraven.

 

De stijl die rust op een zwerfkei. Foto: ©Jan P. Koers.

Nog een andere bijzonderheid maakt de boerderij interessant. Een van de stijlen staat op een kei en dat is zeer zeldzaam bij Oldambtster boerderijen. Vorig jaar is bij een interne verbouwing van het achterhuis nog een tweede kei in de oude lemen deel gevonden. Ooit moet ook hier een stijl hebben gestaan, maar de plek strookt niet met de huidige rij stijlen.

 

De gevonden kei in de leemvloer van een ouder gebint. Foto: ©Jan P. Koers.

De kei heeft meer naar binnen gelegen, wat duidt op een smallere schuur. Mogelijk van de veeschuur die oude 17e-eeuwse langhuizen in die tijd hebben gehad.

Vloeren in oude schuren vormen vaak een bron van informatie. Immers regelmatig worden nieuwe leemlagen aangebracht en blijft de ondergrond onaangeroerd. Oude funderingssporen of standplaatsen van oude stijlen, zoals bij de gevonden kei, kunnen veel vertellen over oude voorgangers.

Veel boerderijen zijn in de loop van de jaren vanaf de Buiteneexterweg verplaatst naar de nieuwe doorgaande weg, de Stationssstraat. De twee boerderijen aan de Buiteneexterweg staan nog op de oorspronkelijke plek, de 12e of 13 eeuw.

De familie Ten Have heeft sinds lange tijd twee boerderijen in bezit. Ze komen oorspronkelijk uit Meeden en kopen in 1723 een boerderij aan de Buiteneexterweg (BWO 9). In 1740 kopen ze een tweede boerderij (BWO7) en tot vandaag de dag worden beide boerderijen nog bewoond door deze familie.

De boerderij van dit artikel is echter nog volop in bedrijf en wordt dus al bijna 300 jaar door de familie Ten Have bewoond.

 

De achterzijde van de schuur. Foto: ©Jan P. Koers.