Het is 24 augustus 1898 24 augustus 1898 valt op de 4e woensdag van de maand. Deze dag is de 236e dag van het jaar. Ben je op deze dag geboren dan is je sterrenbeeld Maagd. In de Chinese astrologie valt deze dag in het jaar van ?????. Hoe dit jaar in het Chinees heet, heb ik niet kunnen vinden; augustus wel: 桂月. De zon komt op 24 augustus 1898 op om 6:38 en gaat onder om 20:45. De maan is voor 41% zichtbaar. Op deze dag heeft Nederland een bevolking van ongeveer 5.023.630, waarvan 50,61% vrouwen. De populatie in Nederland groeit rondom deze datum met gemiddeld 164 per dag.
Termunterzijldiep.
Het is een mooie nazomer dag in augustus, zoals altijd spiegelt de rust zich af in het Termunterzijldiep en heerst hier absolute rust. Het enige waarneembare geluid wordt veroorzaakt door het gezang van de vele vogels die over het water scheren. Een enkel binnenschip beladen met turf klieft zich door het heldere water van het Termunterzijldiep, de verbindingsvaarroute tussen Termunterzijl en Scheemda en hier en daar zit een visser naar zijn dobber te turen.
Het streekje waar we het over hebben heet 'De Knoef' ook wel 'De Knuif' genaamd. Tussen het landelijke streekje Lalleweer en Wagenborgen bestaat hier nog leven. Even achter de waterkering staat een 'Wit Hoeske', eenzaam en verlaten in het wijde landschap. Van dit 'Wit Hoeske' is weinig bekend en er bestaat zover bekend geen foto van. Toch is hier leven te bespeuren, er staat namelijk een heugelijk feit te wachten op deze stralende dag, de geboorte van een kind. De bewoners van het knusse huisje zijn Jan Musch en zijn echtgenote Anna Edens. Het zijn de grootouders van de schrijver van dit verhaal.
Lalleweer bestaat nog steeds. Er staan in 2010 nog 6 huizen en met 19 bewoners.
Na hun huwelijk op 30 April 1898 zijn zij in het 'Wit Hoeske' komen wonen en nu al kondigt hun eerste kind zich aan. De geboorte verloopt voorspoedig en Anna bevalt van een gezonde dochter, die de naam Foktje krijgt. Zij laat de geboorte niet ongemerkt aan zich voorbij gaan, ze zet zich aan het schrijven en schrijft een zeer vroom gedicht. Ook schaft ze zich een zilveren snuifdoosje aan met de inscriptie A.E. en het jaartal 1898.
De dagelijkse kost verdient vader Jan Musch als landarbeider bij boer Knol in Lalleweer. Maar er gebeuren nog meer dingen in het kleine huisje. Jan en Anna Musch beginnen een zo genaamde ‘Stille Knip’ een illegale drankgelegenheid. Deze 'Stille Knip' geniet alom bekendheid, veel binnenvaartschippers leggen hun vaartuig hier even aan om een borrel te nuttigen en bij stevige winters, als het Termunterzijldiep stijf bevroren is, legt Jan Musch een mat uit zodat de vele scheuvellopers hier een zopie kunnen kopen. Lang zal het echtpaar niet op de Knoef of Knuif blijven wonen, want er staat wederom gezinsuitbreiding te wachten en Jan wil ook wel wat dichter bij zijn werkgever boer Knol wonen en meer ruimte voor zijn gezin creëren.
Een Hoogholtje over het Termunterzijldiep.
Het echtpaar en hun dochtertje schuiven een eindje de dijk op richting Lalleweer en betrekken één van de vier boeren arbeiders woningen op Diepswal. Hier is het ook niet zo eenzaam want er wonen nog drie andere gezinnen, de familie Brouwer, familie Stek en de familie Telkamp, in totaal vier huisjes dicht opeen.
Bij Lalleweer ligt een verbindingsbrug (draaibrug) naar het nabij gelegen Woldendorp. Deze draaibrug draagt de naam van boer Kobeet, die dicht aan de brug woont. De brug krijgt de naam van Kobeetjedraai[1]. In de volksmond wordt ook heel vaak de naam Koegeltjesdraai gebruikt. Op 25 januari 1901 wordt op Diepswal een zoon geboren die de naam Tammo Musch krijgt. Hij wordt de latere brandstofhandelaar in Termunterzijl. Maar er is nog meer nieuw leven op komst in het kleine huisje op Diepswal, op 3 april 1910 ziet dochter Zwaantje Musch het levenslicht. Zij treedt later in het huwelijk met de Termunter bakker, kruidenier en caféhouder Luppo Arbeider.
Dit is nog een foto van de vooroorlogse draaibrug op Lalleweer de zogenaamde Kobeetjedraai. De naast de brug gelegen boerderij is op deze foto ook goed zichtbaar. Foto ingezonden door Ben van der Laan.
Maar Jan en Anna zijn nog niet tevreden met het drietal en op 16 juni 1912 ziet Geert Musch het levenslicht. Hij huwt later Kenna Huls en gaat in Termunterzijl wonen. Zo verstrijken de jaren en de gaan de kindertjes naar school in Wagenborgen. Elke dag maken zij de wandeling langs het Termunterzijldiep over de dijk langs Schaive Klap en Kop Oaf naar Wagenborgen, een pittige wandeling door weer en wind met weinig kost in het lichaam, want zo breed hebben ze het niet in die tijd.
Dan wordt het 1940 en de Tweede Wereldoorlog breekt uit. De eerste oorlogsjaren verlopen vrij rustig. Foktje Musch en Loete van der Laan zijn reeds in 1922-1923 vertrokken uit de provincie Groningen en hebben zich gevestigd in Den Haag, waar Loete door zelfstudie opklimt tot Opperwachtmeester bij de Haagse Gemeentepolitie. Hij moet voor deze functie examen doen in Winschoten en krijgt hiervoor bijles van de vermaarde hoofdonderwijzer van de Borgsweerster school, meester Van der Veen.
In deze periode, als de hongersnood in de grote stad nijpend is, gaat Loete diverse malen op de fiets van Den Haag naar zijn familie in het noorden en keert dan zwaar bepakt met voedsel terug naar Den Haag. Een fietstocht van zo’n 280 kilometer, geen kleinigheid.
Op Lalleweer intussen vinden de Nederlandse autoriteiten het noodzakelijk om de Kobeetjedraaibrug onklaar te laten maken, zodat er geen verkeer meer over het Termunterzijldiep naar Woldendorp kan gaan. Maar mijn opa Jan Musch weet van de nood een deugd te maken, hij bezit een stevige roeiboot die de naam draagt van ‘Koppelstock’ en gebruikt deze boot nu bij tijd en wijle om mensen over te varen. Na enige tijd zien de bezetters dit echter niet zo zitten en leggen ze beslag op de boot van Musch en brengen die tot zinken in het Termunterzijldiep.
Termunterzijldiep gezien vanaf het Hoogholtje.
Na de oorlog wordt er een pontonbrug over het diep gelegd zodat er weer een verbindingsroute ligt naar Woldendorp. Wanneer de schrijver van dit verhaal na de oorlog weer eens op Diepswal komt, maakt hij met Elsienes Brouwer nog vaartochtjes op een onderdeel van deze pontonbrug.
Van de streek Knoef of Knuif zijn geen foto's bij mijn weten. In 1898 wordt mijn moeder daar geboren in het Wit Hoesje. Dit is het enige woonhuis dat op Knoef heeft gestaan en is jammer genoeg later afgebroken.
Mijn moeder is een dochter van Jan Musch en Anna Edens. Dit paar is later verderop het Termunterzijldiep gaan wonen, daar hebben dus vier boerenarbeiderswoningen gestaan en die streek heet Diepswal. Al deze woningen zijn later afgebroken.
Dit zijn herinneringen uit mijn jeugd aan de tijd aan het Termunterzijldiep.
Tekst:
Bennie van der Laan, Appingedam, 25 Juni 2018.
Noot: 1 Bij Lalleweer ligt nog steeds de brug Kobeetjedraai, genoemd naar een brug over het Termunterzijldiep bij de boerderij van Hendrik Jans Kobeet (1761-1832). Hindrik Jans Kobeet is gedoopt op 25 oktober 1761 te Siddeburen. Hij trouwt op 18 mei 1789 te Borgsweer met Trijntje Harms. Hindrik overlijdt op 15 februari 1832 te Borgsweer. Hindrik en Trijntje hebben op een boerderij gewoond aan de oostzijde van het Termunterzijldiep. Naast de boerderij heeft de draaibrug gelegen. Eerder heeft deze brug Perdockster til (1728) geheten, Perdokstil of Paradoxtil, sinds 1798 Perdoksklap, op enkele kaarten ook Paradoxtil. De naam gaat terug op de familienaam Paradox (1691), later verbasterd tot Perdok (1751), De wierde tegenover de boerderij dateert uit de middeleeuwen. De oude brug is inmiddels verdwenen. Wel zijn nog restanten te zien vlak naast de nieuwe brug.
Meer lezen:Lalleweer - in voorbereiding -
Deze pagina maakt deel uit van www.nazatendevries.nl. Aan bovenstaande tekst is de uiterste zorgvuldigheid besteed. Desondanks kunnen er best fouten voorkomen. Constateer je fouten en/of heb je vragen, correcties, aanvullingen......... geef die dan even aan mij door via mijn E-mail adres (zie rode balk boven). Wij hebben ons uiterste best gedaan om de auteurs van teksten/citaten en copyrightbepalingen van afbeeldingen te achterhalen. Mocht je rechthebbende zijn en hierover vragen of opmerkingen hebben, neem dan contact op via e-mail. Lees ook de 'Disclaimer' en 'Privacy' voor méér informatie en laat ook eens een bericht achter in het Gastenboek, dan weet ik waarvoor ik het doe.
