Herinneringen aan Moushörn
Ingezonden door Henk Hector
Moushörn bij Drieborg uit vervlogen dagen. Foto: Eigen verzameling.
Hoewel vanaf 1974 woonachtig in Veendam kom ik ook nu nog regelmatig in de streek achter Winschoten. Ik ben erg geïnteresseerd in (streek)geschiedenis en
recent klaar gekomen met het samenstellen van een eigen familiekroniek, bestemd voor mijn kinderen en kleinkinderen. Bij het beschrijven van de interessante geschiedenis van het Oldambt heb ik gebruik gemaakt van openbare bronnen en daardoor ook terecht gekomen o.a. ook terecht op www.nazatendevries.nl.
Mijn moeder heeft op veertienjarige leeftijd haar eerste dienstje in de polder gehad bij sluiswachters-knecht Elzo Pott. Aan het begin van de oorlog heeft ze samen gewerkt met mijn vader bij het café- kruideniers- en bakkersbedrijf van Bos in Drieborg. Dus ook mijn vader komt in die tijd met de bakkersfiets regelmatig in Nieuwe Statenzijl. Vandaar dat de namen en gebeurtenissen ook voor mij erg bekend zijn.
Momenteel ben ik samen met mijn echtgenote lid van het gemengd koor Aventura Musicale met de thuisbasis in Winschoten en met leden uit de regio.
Onlangs ben ik in gesprek gekomen met Fenneke Groenbroek de Boer, afkomstig uit Veelerveen en nog niet zo lang lid van ons koor. Tijdens het uitwisselen van informatie blijkt dat zij de dochter is van Chris de Boer en Maria Nieuwenhuis, door jou en Jurjen Bakker gedocumenteerd als voormalige inwoners van Nieuwe Statenzijl. Jaren gelden heb ik tijdens een dorpsreünie een ontmoeting gehad met Marietje Bakker, voor mij een voormalig klasgenootje en zus van Jurjen. Zij heeft mij toen desgevraagd het door haar broer geschreven verhaal gestuurd over Nieuwe Statenzijl in oorlogstijd. Dit verhaal heb ik doorgestuurd naar Fenneke, gevolgd door twee links naar twee relevante artikelen op jouw website. Per omgaande heb ik van haar de volgende reactie gekregen.
Wat mooi Henk, ik krijg er gewoon kippenvel van. Ik ken deze artikelen niet. Ik heb ze nu alleen nog maar even vluchtig doorgelezen, maar ik zag in ieder geval het huis van mijn opa en oma en mijn moeder zittend op een boot. Ik ga deze artikelen opslaan en in alle rust doorlezen. Heel erg bedankt hiervoor.
Hartelijke groet, Fenneke.
Tijdens de eerstvolgende repetitie hebben we nog wat verder gepraat over de publicaties. Ze komt daarbij met twee opmerkingen.
Het jaar dat haar vader met het vergaan van de schelpenzuiger komt te overlijden is in 1965 geweest. In de publicatie wordt er door Jurjen Bakker al over getwijfeld of het vermelde het jaartal wel correct is.
De tweede opmerking van de dochter van Chris de Boer heeft betrekking op het oorspronkelijk verhaal van Jurjen Bakker. Vader Chris is vlak voor de oorlog goedgekeurd om een opleiding te volgen tot marinier. Door de Duitse inval komt het er dus niet van dat hij daadwerkelijk militair is geworden. Na de oorlog wordt hij tegen zijn zin alsnog opgeroepen waarbij gerefereerd wordt naar het destijds onderschreven contract. De trainingen hebben plaatsgevonden in het buitenland waarna hij verplicht wordt (dus niet vrijwillig) om zijn contract in Nederlands Indië uit te dienen.
Mijn eerste herinnering kan ik herleiden tot gebeurtenissen in april 1945. Het is mijn grootvader Hindrik Oldenburger geweest die op 8 april in het zicht van de bevrijding komt te overlijden. Gerard Olinga beschrijft in zijn boek `De Doofpotbewakers` dat de ambtenaar die zijn overlijden registreert om een drogreden daarna tijdelijk geschorst is. Zoals je weet speelt de familielijn Hector ook een rol in het boek dat de tragedie in de Kroonpolder beschrijft. In een kort contact per mail en telefoon heb ik de schrijver niets nieuws kunnen vertellen maar wel een aantal details kunnen bevestigen. Jammer dat Gerard Olinga ernstig ziek is. Het zou het relevante verhaal op jouw website completer maken met een aanvulling van de bevindingen van Olinga.
Rechts het café en winkel van Kroeze, links het café, bakkerij en kruidenierszaak van de familie Bos. Foto: Eigen verzameling.
DE HONGERWINTER
Naardense kinderen naar Oost-Groningen in 1945
Onder bovenstaande titel is er in april 1989 een verhaal verschenen in ́De Omroeper ́, het historisch tijdschrift van Naarden. Ik heb het zestien jaar geleden toegezonden gekregen door onze gastvrouw in Middelburg nadat ik daar samen met mijn echtgenoot overnacht heb tijdens een trektocht op de fiets door Nederland. Deze mevrouw komt oorspronkelijk ook uit Naarden en heeft het feitenrelaas nadien weer opgezocht omdat het matcht met mijn uitgesproken herinneringen uit die tijd. De auteur Coen Mulder doet verslag van 18 ondervoede kinderen in de leeftijd van 9 tot 15 jaar die in begin januari 1945 vanuit Naarden naar Nieuw Beerta en Drieborg zijn getransporteerd en daar bij particulieren ondergebracht worden om de voedselschaarste in de eigen regio te ontlopen. Het initiatief is tot stand gekomen door het contact tussen een plaatselijke predikant en mevrouw Ader.
In februari van dat jaar worden er vanuit dat zelfde initiatief nog drie kindertransporten georganiseerd zodat er uiteindelijk met gastgezinnen in Finsterwolde, Oostwold en Midwolda totaal 80 kinderen in Oost Groningen worden ondergebracht. De kinderen zijn pas na zes maanden weer terug gekeerd naar huis.
Bovengenoemde gastvrouw Ada de Lange Timmerman, heeft zelf destijds de hongerwinter doorgebracht in Friesland en stuurt mijn reactie op het verhaal door naar Coen Mulder waarna tussen ons een correspondentie ontstaat waarin we in een paar uitgebreide brieven informatie hebben uitgewisseld. De laatste brief van Coen Mulder is gedateerd op 10 maart 2007. We hebben elkaar nooit gesproken of lijfelijk ontmoet.
Het sleutelwoord in het verslag van Coen Mulder is voor mij destijds ́Moushörn ́. De naam van het voormalig streekje zal velen op de Oudedijk in Drieborg niets meer zeggen. Des te opmerkelijk dat iemand uit de randstad daar een verleden heeft en er uitgebreid over vertelt!
Laat het nu zo zijn dat hij ondergebracht wordt bij Klaas en Hillie de Groot die destijds wonen op ́t Loantje in Drieborg, een paar honderd meter verder dan waar ik geboren ben en tot 1948 heb gewoond. Klaas de Groot is boderijder geweest en zijn zoon Roelf heeft tijdens de kennismaking met de groep kinderen in het kerkje van Nieuw Beerta in Coen een passend pleegbroertje ontdekt: "Moeke, dei jong mout’n wie hebb'n, hij is op dezulfde dag joarig en net zo old als ik" (citaat uit het verhaal).
Zijn oorspronkelijk verhaal en later ook zijn twee brieven getuigen van een scherp geheugen. Ongelooflijk zoals deze man tot in details de omgeving en de mensen uit Drieborg en Nieuw Beerta na al die jaren nog heeft kunnen beschrijven. Mensen waarvan ik de namen al lang kwijt ben, komen bij mij ineens weer tot leven. We komen samen tot de ontdekking dat we hetzelfde speelgebied hebben gedeeld, van de boerderij van Los tot en met de 'zandkist' van de gemeente op de splitsing van de Langeweg en de Hoofdweg richting Nieuweschans. Zijn kennis van de bevolking in Nieuw Beerta heeft te maken met de daar wonende familieleden van zijn pleegouders, opa en oma de Groot en natuurlijk de familierelatie Roelie de Groot en Eggo Hillinga!!!, zijn zusje is ondergebracht bij de familie Noteboom en hij bezoekt daar de zondagschool met de kinderen uit Hörn.
Het contact tussen Coen Mulder en de familie de Groot heeft zich ook na de oorlog voorgezet. Onze briefwisseling speelt zich af in 2006 en 2007. In die periode komt Coen met enige regelmaat in Nieuweschans bij Roelf en zijn vrouw Hilly Bolland; inderdaad oorspronkelijk ook afkomstig van Nieuwe Statenzijl. In zijn laatste brief doet hij nog verslag van een rondritje door de hem zo bekende streek samen met Roelf en Hilly. Mijn opmerkingen zijn toen ter sprake gekomen, hetgeen weer heeft geleid tot aanvullingen van hun kant. Helaas informeert hij mij in dezelfde brief ook over de ziekte, het overlijden en het afscheid van Hilly. Het is mij bekend dat Roelf in 2016 is overleden. Het spijt me achteraf dat ik nooit meer contact heb gezocht met Coen Mulder. Zijn verhaal zou vanuit ons regio perspectief wellicht ook interessant kunnen zijn. Het hierboven genoemd tijdschrift ‘De Omroeper’ wordt uitgegeven door ‘Stichting Vijverberg’ te Naarden en de naam van Coen Mulder wordt genoemd in meerdere publicaties. Binnenkort wil ik een poging wagen om opnieuw contact met hem op te nemen. Ik heb nog een adres en telefoonnummer; bij leven en welzijn zal hij 89 of 90 jaar oud moeten zijn.
Zelf heb ik wel eens het vage idee gehad om informatie over de buurtschap 'Moushörn' te verzamelen. Afgaande op de verhuizing van mijn oma Oldenburger in 1961 naar Nieuw Beerta moet de kern van de buurtschap begin jaren zestig afgebroken zijn. Wat nu nog rest is even voor de afgebroken kern een nieuwbouw huis tegenover voorheen boerderij Los, nu eigendom van A. Schröer. Voorbij de kern een ingezakte boerderij van voorheen Groeneveld en daarna nog een zogenaamd rentenier huisje en een vervangend huisje op het eerder genoemde Loantje, waar ook een oom van jou (Harm Hillinga) heeft gewoond, Berend Hillinga.
De jongste ingewijden die met mij nog iets over de huizen en hun bewoners zouden kunnen vertellen zijn nu eind zeventig. En voor zover ik weet zijn er ook weinig foto ́s bewaard gebleven. En dan is er natuurlijk de vraag wie het nog zal interesseren.
Hoe dan ook ik heb er behoefte aan gehad om een en ander met u te delen.
Op een of andere manier hebben we denk ik herinneringen aan een aantal zelfde personen en omstandigheden in onze geboortestreek. Dit met een verschil denk ik van ongeveer vijf jaar. Ik noem bijvoorbeeld jouw vader en andere leden van de familie Hillinga. ‘Edsko Melinga’, meester Brugma en vele andere bewoners van Drieborg, de polders en de twee zijlen. Natuurlijk is ook mevrouw Ader nadrukkelijk in beeld.
Edsko Melinga. Foto: Eigen verzameling.
BasJan is mijn klasgenoot en speelkameraatje geweest. Samen met hem en Erik veel thuis, in de tuin en op de knutselzolder gespeeld. Trouwens nog één opmerking over het verhaal van Drieborg. De foto van 1912 met de café, winkel en bakkerij is destijds van de 'familie Bos' geweest. De 'familie Delger komt decennia later. De smederij is van 'Arend Mulder' geweest. Ik heb nog een foto van de smidse met mijn oom als smidsknecht.
Ik heb één broer Ben(o), geboren in 1953 en dus twaalf jaar jonger. Hij heeft zijn jeugd volledig in Nieuw Beerta doorgebracht en heeft dus daar zijn herinneringen liggen. Naderhand heb ik begrepen dat onze buurjongen en zijn school- en speelkameraad Bé Brouwer getrouwd is met de dochter van Roelf en Hillie de Groot.
Ja, Harm, het is een langer verhaal geworden dan oorspronkelijk mijn bedoeling is geweest. Maar ik heb een en ander met plezier samengevat.
Bron:
Met vr. gr., Henk Hector, Eems 22, 9642KA Veendam
tel. 0598 617973 / mobiel 06 29147116 / e-mail: henkhector@gmail.com
