Korte beschrijving van het leven van dit echtpaar Evert Arents van der Laan trouwt Rijntje Berents Stuit op 27 mei 1868 te Termunten[1]. Evert is dan 27 jaar, geboren te Wagenborgen en Rijntje is 24 jaar en is geboren te Nieuwolda. Bij het huwelijk is Evert boerenknecht en Rijntje dienstmeid. De ouders van Evert zijn Arend Pieters van der Laan, arbeider en Elizabeth Everts van der Laan. De ouders van Rijntje zijn Berend Jans Stuit en Trijntje Siepkes Meijer (arbeidster)[2]. Twee maanden later (.....) op 17 juli 1868 wordt aan de Zwaagweg in Woldendorp een dochter geboren die de naam Trijntje meekrijgt[3].
Zwaagweg te Woldendorp, ansichtkaart, vervaardiger Jos Pé in 1960. Bron: RHCGA, Groninger Archieven, Beeldbank Groningen.
Het gezin, de koe, het varken en de geit
Evert is nogal lang, 1.80 meter. Hij loopt met grote stappen en hij loenst enigszins. Hij komt dus oorspronkelijk uit Wagenborgen waar zijn ouders wonen. Woldendorp ligt ongeveer 6 kilometer van Wagenborgen. Ze wonen in een klein huisje aan de Zwaagweg. Dat huisje heeft een kamer met daarin twee bedsteden, een gang en nog een kamertje. In dat kamertje zit moeder Rijntje vaak achter het spinnewiel. De jongens, Arent, Berend en Jan, slapen in een bedstee die oom Evert gemaakt heeft. De meisjes, Trijntje, Elizabeth (1886) en Houwina[4], slapen bij de ouders in de kamer. Verder is er een schuur met een hok voor een koe en een pink. En ze zullen ook wel een geit en een varken gehad hebben. Rijntje melkt zelf de geit. Die melk is voor eigen gebruik en er wordt ook boter van gemaakt (gekarnd). Wat er dan nog van de melk over blijft, is voor het varken (soepe). Ze kopen later nog een koe met een kalf. Die koe wordt meestal door Rijntje gemolken. Voor de koe hebben ze een stukje land gehuurd aan de Zwaagweg. Zo probeert ieder er een beetje bij te verdienen. Rijntje zegt altijd:
Ik woon hier aan de dijk.
Wat kan ik beter wensen.
De zegen van de Heer/ en de nering van de mensen
Rijntje is naamziek. Dat zijn heel veel mensen. Dan trekken ze kinderen met traditionele familienamen voor op de anderen. Zo kan het gebeuren dat het ene kind uit een mandje een appel moet kiezen terwijl het andere kind er een uit de boom mag plukken. Die heeft daardoor meer keus.
Reiderstil in de Reiderwolderpolder. Fotografische reproductie van een prentbriefkaart (1915-1920). Het meisje, Geertje De Vries, achter op de fiets is de moeder van de webmaster Harm Hillinga. Bron: RHCGA, Groninger Archieven, Beeldbank Groningen.
Reiderwolderpolder
Evert van der Laan werkt na zijn trouwen in 1868 aan de dijk van de Reiderwolderpolder. De dijk is aangelegd door aannemers en is pas in 1894 voltooid. Misschien heeft Evert ook nog ontginningswerk gedaan in de Reiderwolderpolder. Wanneer boer Geuko Toxopeus er een boerderij ('Reiderwold', 43 ha) laat bouwen, werkt Evert daar zijn leven lang (er woont nu een Bosker). Boer Toxopeus heeft vier knechten. Er zijn ook huisknechten, die zijn vrijgezel. Er heerst een rangorde bij de knechten. De eerste knecht wordt zaaier genoemd. Misschien is Evert dat ook wel geweest. Rond 1900 verdienen ze f 3,60 per week. Het zichten (maaien van het graan) is doorgaans akkoordwerk en dan verdienen ze f 80,- f 90,- extra. Er is in het begin geen sprake van een contract. De verhouding tussen de arbeiders en boer Toxopeus is prima. Tijdens de oogst kunnen de arbeiders bier drinken uit een vat, net zoveel als ze willen. Het bier heeft een zwak alcoholisch percentage en is goedkoop. Het wordt waarschijnlijk geleverd door een plaatselijke brouwerij.
Psalmen
Evert Arents van der Laan is een gelovig man. In zijn huis zingt hij veel psalmen. Zijn meest geliefde psalm is Ps.42.: ’t Hijgend hert, der jacht ontkomen, schreeuwt niet sterker naar ’t genot van de frisse waterstromen, dan mijn ziel verlangt naar God….. Ja mijn ziel dorst naar den Heer; God des levens, ach wanneer zal ik naad’ren voor uw ogen, in uw huis uw naam verhogen?
Ook psalm 32 zingt hij veel: Welzalig hij, wiens zonden zijn vergeven, die van de straf voor eeuwig is ontheven, wiens wanbedrijf, waarvoor hij was bevlekt, voor ’t heilig oog des Heren is bedekt. Hij bidt uitsluitend in het Gronings.
Godsdienst
Vanaf 1873 hebben ze in Woldendorp in de Ned. Herv. kerk een erg vrijzinnige dominee. Dat is Ds. Hellema. Deze dominee is Evert niet rechtzinnig genoeg en daarom loopt hij zondags naar de kerk in Wagenborgen in plaats van Woldendorp. Dat is een wandeling van zo’n anderhalf uur. Tijdens deze wandeling draagt hij Trijntje, zijn oudste dochter van zes jaar, op zijn rug omdat de weg een grote modderpoel is in die tijd. Na kerktijd gaan ze dan ook even bij zijn ouders op bezoek die in Wagenborgen wonen. Deze zijn echter niet gereformeerd, maar behoren tot de Grote- oftewel de Hervormde Kerk.
Omdat Evert niet tevreden is met dominee Hellema laat hij hun vijfde kind Houwina niet bij Ds. Hellema dopen, maar in de Herv. Kerk in Wagenborgen. Dat is op 28 Juni 1878. Dit zal ds. Hellema niet leuk gevonden hebben, maar desondanks schrijft hij Houwina wel keurig in het doopboek van Woldendorp, met de aantekening ‘volgens berigt van de predikant aldaar’. Later zijn Evert en zijn vrouw Rijntje overgegaan naar de Gereformeerde Kerk, maar twee van hun kinderen, Trijntje en Berend, blijven lid van de Hervormde Kerk.
De kromme pijp
Oom Evert rookt een kromme pijp met een deksel erop. Dat doet hij zelfs wanneer hij de korenschoven van de wagen haalt, op zijn werk bij boer Geuko Toxopeus op de boerderij ‘Reiderwold’. Ook pruimt hij. Ze hebben ook een duif. Zijn zoon Jan van der Laan, die later met Grietje Haan trouwt, heeft voor de duif een mooi duivenhok gefiguurzaagd en getimmerd. Het hok hangt boven de buitendeur. Dat is eigenlijk een oud Drents bijgeloof. Men gelooft namelijk dat wie vaak onder zo’n duivenhok doorloopt van bepaalde ziekten wordt genezen. Bovendien schijn je aan het gedrag van de duiven te kunnen bepalen welk weer er op til is.
Het overlijden van Rijntje
Evert van der Laan is altijd een flinke kerel geweest, maar nadat zijn vrouw Rijntje op 29 januari 1915 in Woldendorp overlijdt[5] aan een zware griep (geen Spaanse griep), zij is dan 71 jaar, doet hij niets dan zeuren. Na haar overlijden komt Evert tweemaal in de week bij zijn dochter Trijntje, die met Hendrik Generaal is getrouwd. Hij neemt dan zijn bundeltje vuile was mee en eet mee aan tafel. Hij leest dan voor en na het eten uit de bijbel, maar dit duurt zo lang dat hun zoontje Pieter in tijdnood komt om op tijd weer in school te zijn.
Wanneer Evert weduwnaar wordt, krijgt hij f 2,- pensioen per week, een echtpaar krijgt f 3,-. Dit is in 1913 bij wet bepaald. Bij ziekte kun je een uitkering krijgen van f 3,- voor een alleenstaande. Later wordt dat f 4,- per week. De arbeiders hebben zelf een dergelijke voorziening in het leven geroepen.
Het overlijden van Evert
Wanneer Evert kanker krijgt, kan hij niet meer alleen thuis wonen. Zijn dochter Houwina wil hem graag in zijn laatste levensjaar verzorgen. Hij wordt met een geleend rijtuig van boer Knotnerus uit de Oostwolderpolder vervoerd naar zijn dochter Houwina van der Laan in Nieuwolda. Hier overlijdt hij op 6 oktober 1919, 79 jaar oud. Het huisje aan de Zwaagweg in Woldendorp wordt dan voor f 1400,- verkocht. De kinderen krijgen elk f 400,- Het huisje staat er nog en is door schrijver dezes bezocht, evenals het huis waar zijn dochter Trijntje met haar man Hendrik Generaal in Woldendorp gewoond hebben.
Ze zijn altijd zuinig geweest.
Grafsteen (gerestaureerd) van Evert Arends van der Laan (29-06-1840/06-10-1919) en Rijntje Berends Stuit (01-12-1843/29-01-1915). Begraafplaats: Woldendorp. Foto ingezonden door B. van der Laan, Appingedam.
Grafsteen van Evert Arends van der Laan (29-06-1840/06-10-1919) en Rijntje Berends Stuit (01-12-1843/29-01-1915). Begraafplaats: Woldendorp. Hetzelfde graf, maar nu van Online-begraafplaatsen.nl.
Tekst en de bovenste foto ingezonden door Berend (Bennie) Jan Louis van der Laan(86), Appingedam. Tekst: 22 januari 2024.
Noten:
1 Huwelijksregister Termunten, 27 mei 1868, Aktenr. 8.
2 Huwelijksregister Termunten, 27 mei 1868, Aktenr. 8.
3 Geboorteregister Termunten, 18 juli 1868, Aktenr. 52.
4 Geboorteregister Termunten, 11 januari 1878, Aktenr. 2
5 Overlijdensregister Termunten, 19 januari 1915, Aktenr. 10.
Deze pagina maakt deel uit van www.nazatendevries.nl. Aan bovenstaande tekst is de uiterste zorgvuldigheid besteed. Desondanks kunnen er best fouten voorkomen. Constateer je fouten en/of heb je vragen, correcties, aanvullingen......... geef die dan even aan mij door via mijn E-mail adres (zie rode balk boven). Wij hebben ons uiterste best gedaan om de auteurs van teksten/citaten en copyrightbepalingen van afbeeldingen te achterhalen. Mocht je rechthebbende zijn en hierover vragen of opmerkingen hebben, neem dan contact op via e-mail. Lees ook de 'Disclaimer' en 'Privacy' voor méér informatie en laat ook eens een bericht achter in het Gastenboek, dan weet ik waarvoor ik het doe.
