Openbaarheid Burgerlijke Stand

Geboorteakten

na 100 jaar (nu meestal tot 1902)

Huwelijksakten

na 75 jaar (nu meestal tot 1932)

Overlijdensakten

na 50 jaar (nu meestal tot 1952)

Invoering burgerlijke stand

In 1811 voert Napoleon in Nederland de Burgerlijke Stand in. Sindsdien worden er per gemeente akten opgemaakt van alle geboorten, huwelijken en overlijdens. Deze akten vormen de belangrijkste bron voor genealogisch onderzoek. Ze zijn in tweevoud opgemaakt en bevinden zich zowel in de gemeente- of streekarchieven als in de provinciale archieven. Ze worden openbaar met stappen van 10 jaar.

 

In de archieven kun je de openbare akten raadplegen op microfiche of microfilm. Zoeken kun je daar mbv indexen (meestal zgn 10-jarentafels). Op dit moment worden veel gegevens uit de akten openbaar gemaakt op internet. Dat vergemakkelijkt het zoeken, ook in meerdere plaatsen tegelijk. Van de meeste provincies staan de huwelijksakten al compleet op internet (2010). Van Drenthe, Flevoland en Zeeland zijn ook de geboorte- en overlijdensakten al compleet. Je kunt zo via internet je archiefbezoek voorbereiden of kopieën van de akten bestellen. Maar het blijft altijd nodig om de akten zelf te raadplegen. Niet alle informatie uit de akten wordt op internet vermeld en bovendien kunnen er fouten gemaakt zijn. Gelukkig is de nieuwste trend dat archieven scans van de akten gaan publiceren op internet, zodat je thuis de originele akten kunt inzien. Je hebt dan wel een breedband internetverbinding (ADSL of kabel) nodig.

Veel archieven van Groningen en achtergronden over Openbaarheid en toegankelijkheid van archieven en de provinciale archiefinspectie zijn tegenwoordig op internet te vinden, maar het blijft gewenst belangrijke stukken zelf in te zien.

 

Huwelijksakten

De huwelijksakten bevatten de meeste informatie. Omdat in de huwelijksakten zowel de bruid en de bruidegom als hun ouders genoemd worden, zijn deze akten het meest geschikt om snel de verschillende generaties aan elkaar te koppelen. Met alleen de huwelijksakten is het soms al mogelijk om in een uur tijd een stamreeks van 5 generaties samen te stellen.

 

	Naam	Leeftijd	Gb-pl.	Beroep	Wn-pl.	Evt. vorige echtgeno(o)t(e)
Bruid en bruidegom	Altijd	Altijd	Meestal	Altijd	Altijd	Meestal
Ouders	Altijd	Soms	Niet	Meestal	Meestal
Getuigen	Altijd	Soms	Niet	Altijd	Meestal

 

Soms wordt bij het huwelijk een buitenechtelijk kind van de moeder gewettigd. Dat betekent in die dagen dat de bruidegom het als zijn kind erkent. (Wat niet automatisch betekent dat hij ook echt de natuurlijke vader is!) Het kind krijgt dan zijn familienaam. Zo’n wettiging wordt in de huwelijksakte vermeld. Als een huwelijk later door echtscheiding ontbonden wordt, dan wordt dat in de kantlijn van de huwelijksakte aangetekend.

 

Bij de huwelijksakten horen de huwelijkse bijlagen. Dat zijn de documenten die bruid en bruidegom bij hun huwelijk moesten inleveren. Het gaat dan bv om afschriften van hun geboorteakten, afschriften van de overlijdensakten van ouders (en soms grootouders) en evt. eerdere echtgenoten en het bewijs van uitloting of volbracht hebben van de militaire dienstplicht (vaak met signalement) van de bruidegom. Deze huwelijkse bijlagen bevatten vaak aanknopingspunten op momenten dat je even niet meer weet waar je verder moet zoeken (bijvoorbeeld als je een overlijdensakte niet kunt vinden). Let op: ze bevinden zich alleen in de provinciale archieven!

 

Overlijdensakten

Na de huwelijksakten zijn de overlijdensakten het meest interessant. Behalve de overledene, worden ook de ouders en alle echtgenoten genoemd. Tenminste als die bij de ambtenaar en/of de aangevers bekend zijn geweest. Vooral in de beginjaren is de informatie vaak gebaseerd op wat de aangevers zich menen te herinneren en daarom niet altijd betrouwbaar.

 

	Naam	Leeftijd	Gb-pl.	Beroep	Wn-pl.	Tijdstip	Adres
Overledene	Altijd	Altijd	Meestal	Altijd	Altijd	Altijd	Soms
Echtgeno(o)t(e)(n)	Meestal	Niet	Niet	Soms	Soms
Ouders	Meestal	Soms	Niet	Meestal	Meestal
Aangevers	Altijd	Meestal	Niet	Altijd	Meestal

 

Geboorteakten

De geboorteakten bevatten de minste informatie, maar zijn wel onmisbaar om de geboortedatum en de officiële spelling van de naam vast te stellen. Van het kind wordt alleen de voornaam vermeld, maar de familienaam van de vader (of van de moeder als er geen wettige vader is) geldt automatisch als de familienaam van het kind. Als een naam later officieel gewijzigd is of wanneer een onwettig kind later alsnog gewettigd is, dan is dit in de kantlijn van de akte aangegeven.

 

Naam Leeftijd Gb-pl. Beroep Wn-pl. Tijdstip Adres Kind Altijd Altijd Soms Aangever (meestal de vader) Altijd Meestal Niet Altijd Altijd Ouders Altijd Soms Niet Soms Meestal Getuigen Altijd Meestal Niet Altijd Meestal

 

Ga bij het onderzoek in de Burgerlijk Stand zoveel mogelijk systematisch te werk. Werk van gezin naar gezin en van generatie naar generatie, of van gemeente naar gemeente. Houdt overzichten bij van wat je al gedaan hebt en wat je nog moet doen. Bedenk van te voren welke informatie uit de akten je wilt verzamelen en welke niet. Als je twijfelt, bedenk dan dat je beter te veel kunt noteren dan te weinig. Zo voorkom je dat je later de akten opnieuw moet doornemen. Maar schrijf of typ nooit zomaar een hele akte over. Historisch onderzoek bestaat uit selecteren en ordenen, niet uit klakkeloos overnemen. Bovendien heb je er niets aan. De complete aktetekst in je uiteindelijke presentatie maakt die presentatie alleen maar onoverzichtelijk. En als bewijsstuk kan uiteindelijk alleen de akte zelf of een kopie dienen. Noteer wel altijd het nummer van de geraadpleegde akte, zodat jezelf en anderen je werk altijd zonder veel moeite kunnen controleren.

 

Bedenk ook van te voren hoe je om wilt gaan met spellingsvarianten van de namen. In de Burgerlijke Stand zijn namen eerder niet altijd consequent gespeld. Het beste is om altijd uit de gaan van de geboorteakte. Officieel moet die spelling altijd gevolgd worden in latere akten. Afwijkingen kunt u dan in een apart veld in uw computerprogramma vermelden. Geef in elk geval NOOIT zomaar alle personen binnen een bepaalde familie dezelfde spelling. Bedenk dat spellingsvarianten in het verleden tot op vandaag consequenties kunnen hebben. Heet u zelf Jansen, dan kan uw niet eens zo verre achterneef heel goed Janssen heten en hij zal het niet prettig vinden als hij in uw stamboom Jansen genoemd wordt.

 

Lees meer:
De Burgerlijke Stand op internet.
Provinciale, regionale en gemeentelijke archieven .