Het onderstaande is tot stand gekomen door medewerking van Peter Pasman uit Gasteren. De tekst is geschreven door oud-inwoner van Nieuwolda Flip Moerker, gehuwd met Jannie Moerker. Flip heeft het onderstaande verteld tijdens de Dodenherdenking in Nieuwolda van 2019. Mensen die daarbij aanwezig zijn geweest, zullen zich dat mogelijk nog wel herinneren. Flip is in 2020 helaas overleden; zijn weduwe heeft toestemming gegeven om het artikel te plaatsen op deze website.

Nieuwolda 10 mei 1940

4 mei 2019:

Tijdens de Dodenherdenking in Nieuwolda in 2019, heeft oud dorpsgenoot Flip Moerker een voordracht gehouden over de betrokkenheid van een oud-Gasterenaar bij de inval van de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze voordracht staat, aangevuld met enig beeldmateriaal, hieronder weergegeven.

“Voor ik mijn verhaal vertel zal ik me even voorstellen aan degene die mij niet kent. Ik ben Flip Moerker, geboren in Nieuwolda op 25 september 1948 en thans woonachtig in de plaats Gasteren, nabij Rolde/Anloo.
In 1973, toen ik verkering kreeg met mijn vrouw Jannie uit Gasteren, werd ik al snel op een toneelavond in het dorp aangesproken door ene Piet Westerhoff. Hij vertelde me dat zijn vader was omgekomen in de oorlog in Nieuwolda. Ik moest antwoorden dat ik na de oorlog ben geboren en dat dit voor mij onbekend was.

Foto links: Woning (Hoek 33) van Harmannus Klaas Westerhoff te Gasteren.

Na onderzoek wil ik u tijdens deze herdenking het volgende vertellen over deze omgekomen soldaat, Harmannus Klaas Westerhoff. Hij werd geboren op 23 april 1907 te Zuidlaren. Trouwde met Afien Eiten en verhuisde naar De Hoek 33 te Gasteren. Harmannus en Afien kregen daar drie kinderen: Piet, Roelie en Hennie. Hij sneuvelde, drieëndertig jaar oud, in Nieuwolda en wel op de eerste dag van de oorlog, 10 mei 1940.

De Nederlandse Defensie had in 1939 bedacht dat als Duitsland ook Nederland zou binnenvallen, dat de Duitsers bij hun doortocht op zijn minst gehinderd moesten worden door bruggen op te blazen. Zo ook de brug over het Termunterzijldiep, te midden van Nieuwolda. Er werden nabij de brug twee bunkers (kazematten) gebouwd en wel op de hoek Wilgenstraat/Esdoornstraat en een aan de Molenkade.

Afb. links: Schets locatie kazematten (bron: NIMH)

Als de Duitsers ‘s-nachts om drie uur 10 mei 1940 met enorm geraas van vliegtuigen, kanonnen, een pantsertrein en tanks de grens bij Nieuweschans overtrekken, zijn ze in een mum van tijd bijna door heel Oost-Groningen.

Om kwart over acht staan ze al voor de brug bij het pand van Klei, nu Buurke. Daar stokt hun opmars echter. Moedig houden de 37 militairen die Nieuwolda verdedigen stand.

Op bevel van vaandrig Ritzen vliegt de brug de lucht in. Vele dorpelingen hadden het dorp toen al verlaten of hadden dekking gezocht in schuilkelders en schuren.

Na drie uur strijd geeft Nieuwolda zich over en de Duitsers stomen in sneltreinvaart door naar Wagenborgen. De volgende dag veroveren ze al de stad Groningen.

Foto links: Hermannus Klaas Westerhoff staat op wacht bij de brug.

Bij de moedige verdediging van het dorp sneuvelden tien Duitse soldaten en kwam soldaat Harmannus Klaas Westerhoff, drieëndertig jaar oud en landarbeider uit mijn huidige woonplaats Gasteren, om het leven. Een sterke forse man die beslist niet bang was aangelegd.

De vader van drie kleine kinderen, waarvan de oudste, Piet, toen vier jaar was. Harmannus Klaas Westerhoff wordt dodelijk in zijn hoofd getroffen in de achterliggende sloot als hij de kazemat op de hoek Wilgenstraat/Esdoornstraat) verlaat.

Westerhoff was eigenlijk gelegerd in het naastgelegen dorp ‘t Waar. Maar omdat de soldaten daar voor hem vreemden zijn, vraagt hij overplaatsing aan naar Nieuwolda. Daar treft hij zijn oude dienstkameraden. Later zou blijken dat de overplaatsing zijn dood zou worden.

Laatste rustplaats van Harmannus Klaas Westerhoff en zijn echtgenote op de begraafplaats te Anloo.

Op 14 mei 1940 wordt Westerhoff ter aarde besteld in Nieuwolda. De inwoners van het dorp Gasteren houden echter een inzameling om de kist over te brengen naar de algemene begraafplaats in Anloo, 2 km van Gasteren.

Na enkele weken kon dit worden geregeld. Op de dag van overbrenging bloeiden de seringen nabij het graf en werd er door de grafdelver op de kist een bos seringen gelegd als postuum eerbetoon aan de gevallene.

Afb. links: Oorlogsherinneringskruis met gesp voor bijzondere krijgsverrichtingen ‘Nederland mei 1940'

De weduwe bleef berooid achter met drie kleine kinderen. Pas jaren later na de oorlog krijgt zij een fatsoenlijke uitkering door bemiddeling van de burgemeester van de gemeente Anloo en werd Harmannus Klaas Westerhoff postuum het Oorlogsherinneringskruis met gesp voor bijzondere krijgsverrichtingen ‘Nederland mei 1940’ toegekend.

Tot slot. Elk jaar sta ik tijdens de herdenking van de gevallenen even stil bij dit verlies. Harmannus Klaas Westerhoff gaf zijn leven voor velen, laten we hem gedenken.”

Nieuwolda, 4 mei 2019.
†Flip Moerker.