De Joodse familie Sachs

Afb. boven: Henny Sachs heeft na de oorlog een collage gemaakt van zichzelf en haar om het leven gebrachte naaste famieleden in de oorlog. V.l.n.r.: Emma, Jacob, Sophie, Jeannette en Henny Sachs. De foto is afkomstig uit: ”De joodse gemeenschappen in Westerwolde, 1656 - 1950”.

SELLINGERBEETSE

Bij het voormalige kamp De Beetse, bij Sellingen, is op 7 mei 2008 een gedenkplaats onthuld ter herinnering aan Lammert Huizing (27 jan, 1916 - 6 mrt 1945). Tijdens de plechtigheid wordt stilgestaan bij een drama dat zich bijna 65 jaar geleden in deze streek heeft afgespeeld. De komst van dit gedenkteken is het initiatief van de Vereniging Vrienden der Synagoge in Bourtange, dat onder meer verantwoordelijk is voor een museum in het voormalige Joodse bedehuis in Boertange.

Op 17 juni 1944, in het laatste oorlogsjaar, komt er een einde aan de onderduikactiviteiten in de boerderij van Lammert Huizing. Op deze dag vallen landwachters de hoeve binnen. Ze zijn op zoek naar een gevluchte verzetsstrijder. De landwachters treffen echter niet de man aan die ze zoeken, maar wel Jacob en Jeannette Sachs met hun drie dochters. Dit Joodse gezin, dat een manufacturenzaak heeft in Vlagtwedde, is als twintig maanden ondergedoken bij de familie Huizing. Ze zitten in een kleine slaapkamer, waarvan de toegang met een kast is gecamoufleerd. Aanvankelijk merken de landwachters niet dat er nog een ruimte is achter de kast. Eenmaal buiten merkt een van hen op: „Daar is een muur. Waar is eigenlijk de binnenkant van die muur?” Ze gaan terug, duwen de kast opzij en staan vervolgens oog in oog met de familie Sachs.

Lammert Huizing werkt op dat moment op het land in de Laudermarke, enkele kilometers van huis. Hij wordt gewaarschuwd en komt naar huis. Hij wil zijn vrouw, die in verwachting is, niet alleen laten. De landwachters vinden op de slaapkamer een boekje met Engelse lessen met voorin de naam van de gereformeerde predikant dominee Willem Reinders. Huizing en het gezin Sachs worden afgevoerd en ook dominee Reinders wordt thuis opgepakt.

De familie Sachs wordt eerst ongeveer vijf dagen in Winschoten vastgehouden. Jacob wordt mishandeld met een gummiknuppel en zijn eigen wandelstok. Garagehouder Engbert de Wit uit Vlagtwedde heeft in 1942 Jacob en Jeannette Sachs vervoerd naar de boerderij van Lammert Huizing. De landwacht verdenkt hem hiervan, maar heeft geen bewijs kunnen vinden. Hij wordt echter wel opgehaald en in Winschoten tweemaal hardhandig verhoord in aanwezigheid van de familie Sachs. Daarnaa wordt Engbert de Wit afgevoerd naar het strafkamp Vught, waar hij een halfjaar heeft doorgebracht.

Naar kamp Westerbork
Het Joodse gezin wordt overgebracht naar Kamp Westerbork, waar ze terecht komen in het strafkamp. De laatste trein vertrekt op zondag 3 september naar Auschwitz-Birkenau, bestaande uit een groot aantal wagons. In die trein wordt ook Anne Frank gedeporteerd. De familie Sachs wordt met dezelfde trein weggevoerd. Op de dinsdagsmorgen komen ze in Auschwitz aan. Jeannette en haar jongste dochter Sophie sterven nog diezelfde dag in de gaskamer. Zij zijn dan 50 en 15 jaar. Wat er met Jacob Sachs gebeurd is, is niet bekend. Officiële gegevens melden dat hij op 27 januari 1945 in Auschwitz is overleden.

De dochters Emma en Henny blijven tot eind oktober in Auschwitz. Vervolgens worden ze opnieuw geselecteerd. Ze zien daarbij elkaar voor het laatst. Volgens de ”Sterbe-Urkunde” overlijdt Emma op 17 april 1945 in het Duitse Kratzau. Zij is slechts 23 jaar oud geworden.

Henny Sachs
Henny Sachs wordt aan het werkt gesteld in Liebau (Schlesien), in een fabriek waar sneeuwkettingen worden gemaakt. De fabricage gebeurt onder een regiem van SS-vrouwen die volgens sommige bronnen nog erger moeten zijn geweest dan mannen. Als enige uit het gezin Sachs overleeft Henny de oorlog.

Foto: Liebau in Schesien - Blick von Heiligenberg (Bron: Lucas Bruijn).

Lammert Huizing en dominee Reinders
Lammert Huizing wordt op 16 oktober op transport gezet van Sachsenhausen naar Neuengamme. Daar sterft hij op 25 november 1944. Lammert Huizing is slechts 28 jaar oud geworden. Dominee Willem Reinders wordt op 6 maart 1945 om het leven gebracht in het concentratiekamp Bergen-Belsen. Hij wordt 49 jaar. Zowel Huizing als Reinders en hun weduwen zijn door de staat Israël postuum onderscheiden met de Yad Vashemmedaille. Naar dominee Reinders is in Sellingen ook een straat genoemd. Het gedenkteken voor Lammert Huizing is onthuld op 7 mei 2008 door zijn beide dochters. Zij hebben hun vader nooit gekend.

Meer lezen: Het interneringskamp 'De Beetse'.

Bronnen:

1. Oord, N. van der Jodenkampen. Uitg. Kok, Kampen, 2003.

2. Reformatorisch Dabblad, 6 mei 2008.
3. De website van Jipsingboertange.
4. Wikipedia: Kamp De Beetse.
5. Oorlogsmonumenten: Kamp de Beetse.
6. Werkkamp De Beetse.
7. Joodse Werkkampen.

8. Ter Apeler Courant, 30 juni 2011.

NB: Niet alle genoemde websites in de bronnen zijn nog online (2024).