De provincie Groningen deelt niet alleen haar naam met de provinciehoofdstad, maar is er ook door de jaren heen nauw mee verbonden geweest.

De oorspronkelijke naam ‘villa Cruoninga’ wordt in 1040 voor de eerste keer genoemd voor een buurtschap waar de huidige stad uit is ontstaan. In de 13e eeuw is Groningen uitgegroeid tot een sterke handelsstad, die een bestuur heeft met eigen vastgelegde rechtsregels en rechtspraak. De stad beschermt zich door een muur.

Stad en Ommelanden
Deze stad begint verdragen te sluiten met de omliggende gebieden, zoals Hunsingo en Fivelingo, om haar centrumpositie voor de handel veilig te stellen. Deze omliggende gebieden worden vaak ‘’De Ommelanden’’ genoemd. Ook weet zij de hogere rechtspraak voor stad en Ommelanden binnen haar stadsmuur te krijgen. Dit gebeurt ter wille van de eenheid in rechtspraak en grotere rechtszekerheid. Uit deze centrale hogere rechtspraak ontwikkelt zich de Hoofdmannenkamer, de voorloper van het provinciale gerechtshof. De lagere rechtspraak wordt in de verschillende Ommelander gebieden zelf gehouden.

De hoofdmannenkamer is de instantie om bij in hoger beroep te gaan tegen beslissingen van lagere rechters. De kamer heeft uit vier personen bestaan en vergadert in het stadhuis van Groningen. De leden zijn oud-burgemeesters of oud-raadsleden.

De Hoofdmannenkamer is van de 15e tot de 18e eeuw een rechtsprekend en bestuurscollege dat is gevestigd in en werkt voor Groningen en de haar in eigendom toebehorende gebieden. Zij bestaat aanvankelijk uit burgemeesters en raad van deze stad. Later worden vertegenwoordigers van de stad aangesteld. Deze vertegenwoordigers hoofdmannen genoemd, zijn vier personen die worden aangewezen uit de oud-burgemeesters en raad. De Hoofdmannenkamer vergadert aanvankelijk op het stadhuis van Groningen. In 1749 wordt haar naam gewijzigd in Hoge Justitiekamer van Stad en Lande. In 1652 stellen de Ommelanden een eigen Justitiekamer in Middelstum in, die echter niet lang bestaan heeft onder druk van de stad Groningen.

Conflicten
De groei van de invloed van de stad op de Ommelanden geeft steeds conflicten. Deze gaan niet alleen over de rechtspraak, maar vooral over de handel. De stad heeft zich namelijk het stapelrecht voorbehouden. Dat wil zeggen dat alle goederen die in Stad en Ommelanden worden geproduceerd, zoals graan en bier, eerst in de stad moeten worden verhandeld.

In de 15e eeuw groeit er daarom een geregeld overleg tussen de machthebbers in Stad en Ommelanden, dat wordt bijeengeroepen door een vertegenwoordiger van het centrale bestuur in Brussel en waar ook de Hoofdmannenkamer aan deelneemt.

Bronnen, noten en/of referenties:
1. Kolh, Wilhelm, De Heerlijkheid Bevervorde/Beverförde in Twente. (Bentheim, 2005)
2. Brouwer, J.H., J.J. Kalma, W. Kok, en M. Wiegersma, red., Encyclopedie van Friesland, (Amsterdam: Elsevier, 1958), Heerschap.
3. De Congretatie van O.L.V. ten Bunderen (vanaf omstreeks 1269)
4. Het oude Groninger recht in Hoofdlijnen, door Paul Brood, uitgegeven door REGIO-Project te Groningen. ISBN 90-5028-131-1.
5. Practisyns Woordenboekje door F.J. Kersteman, gezamenlijk uitgegeven door het C.B.G. in Den Haag, ISBN 90-70324-89-X en Regio Project te Groningen, ISBN 90-5028-009-9.
6. Joop van Campen, NGV, 2001.
7. Prov. Groningen

Deze pagina maakt deel uit van www.nazatendevries.nl. Aan bovenstaande tekst is de uiterste zorgvuldigheid besteed. Desondanks kunnen er best fouten voorkomen. Constateer je fouten en/of heb je vragen, correcties, aanvullingen......... geef die dan even aan mij door via mijn E-mail adres (zie rode balk boven). Wij hebben ons uiterste best gedaan om de auteurs van teksten/citaten en copyrightbepalingen van afbeeldingen te achterhalen. Mocht je rechthebbende zijn en hierover vragen of opmerkingen hebben, neem dan contact op via e-mail. Lees ook de 'Disclaimer' en 'Privacy' voor méér informatie en laat ook eens een bericht achter in het Gastenboek, dan weet ik waarvoor ik het doe.
Hoogeveen, 12 juni 2009. Revisie: 21 november 2023. Verhaal: © Harm Hillinga.			↑ Top