Het dorp Finsterwolde (Gronings: Finnerwol of Finnerwold) ligt tegenwoordig in de gemeente Oldambt. Tot 1990 is het een zelfstandige gemeente geweest. Het dorp telt volgens CBS in het jaar 2008 2440 inwoners, waarbij ook de buurtschappen Hardenberg met 480 inwoners, Ganzedijk met 180 inwoners en de verspreide huizen eromheen (530 inwoners) worden meegeteld. In 2010 wonen er in Finsterwolde 2515 inwoners. In het centrum van Finsterwolde 810 personen. In dat jaar heeft Hardenberg 525 inwoners, de nieuwbouw 440, verspreide huizen 575 en Ganzedijk 170 inwoners. De statistische CBS-regio's Finsterwolde-Centrum en Finsterwolde-nieuwbouw samen, welke het eigenlijke dorp Finsterwolde vormen tellen in 2008 1250 inwoners. In 2010 staan de meeste koopwoningen in Hardenberg, van het totale aantal woningen daar is 82% een koopwoning (13). Tot de gemeente Finsterwolde hebben naast Finsterwolde ook de plaatsen Ekamp, Ganzedijk, Goldhoorn, Hardenberg, Hongerige Wolf en het verdwenen Veenhuizen behoord.
Naamsverklaring
De periode tot 1795 In 1435 wordt het kerspel Finsterwolde
genoemd bij het sluiten van een verbond met de
stad Groningen aangaande waterschapsbelangen.
Vanaf het ontstaan van de Dollard, vermoedelijk
tussen 1375 en 1390, tot het einde van de 18e
eeuw, wordt het gebied rond Finsterwolde
regelmatig geteisterd door overstromingen. Door
de ligging aan het water is Finsterwolde tot in
de 18e eeuw een vissersdorpje. Visserij en
scheepvaart zijn dan de belangrijkste middelen van bestaan.
Finsterwolde is een veenontginningsnederzettign geweest en is ontstaan aan het eind van de 13e eeuw. In een verdrag met het jaartal 1391 wordt 'Finsterwolda' genoemd,
samen met 'Oostfinsterwolda'. In een
gelijkduidend verdrag met het jaartal 1420 worden beide plaatsen 'Finsterwolde'
en 'Oistfinsterwolde' genoemd. Beide plaatsen
zijn aan het eind van de 15e eeuw zelfstandige kerspelen en worden als zodanig
genoemd in een lijst van kerspelen van het bisdom Münster in het Oldambt. De benamingen in deze lijst
zijn waarschijnlijk ouder. Oost-Finsterwolde wordt in deze lijst
'Astwinserwalda' en Finsterwolde 'Westwinserwalda'
genoemd. Resten van de verdwenen St.-Nicolaaskerk
van Oost-Finsterwolde worden noordelijk van Veenhuizen en ten zuiden van Ganzedijk gevonden. Veenhuizen lijkt de nieuwe
benaming van het verplaatste dorp
Oost-Finsterwolde. De verplaatsing vindt plaats
naar aanleiding van veenontginning. Tussen 1454 en het begin van de eerste
Dollardoverstromingen in de 16e eeuw ligt tussen Palmaer en Finsterwolde een lange
zeedijk. In Goldhoorn staat een klooster van de
Commanderij van de Johannieter Orde. Het
klooster van Palmaer bezit in Finsterwolde een
voorwerk (kloosterboerderij). Ten zuiden van de
kerspelen Finsterwolde en Oost-Finsterwolde ligt
de grens tussen het Oldambt en Reiderland en tevens tussen de
bisdommen Münster en Osnabrück. Deze grens wordt destijds Tjamme, een in de middeleeuwen reeds bestaand stroompje.
Verschilende departementen Periode 1795-1811 In 1795 houdt de republiek der Verenigde
Nederlanden, door de overwinning van de
patriotten met behulp van de Fransen, op te
bestaan en wordt die vervangen door de Bataafse
Republiek. Dit brengt veel bestuurlijke
veranderingen met zich mee. Het land wordt
verdeeld in acht departementen met o.a. het
'Departement van de Eems' met Leeuwarden (...) als
hoofdstad. In 1802 wordt de indeling herzien en
komt er een 'Departement van Stad en Lande van
Groningen'.
Een sterke landbouwgemeenschap Periode 1811-1900 Nadat ons land in 1810 bij Frankrijk ingelijfd wordt, wordt elk departement, naar Frans voorbeeld, ingedeeld in mairiën of communes. Aan het hoofd van de gemeente komt een maire met adjunct(en). Bij keizerlijk decreet van 21 oktober 1811 worden de begrenzingen van de nieuwe gemeenten ondergeschikt gemaakt aan de gemakkelijkheid der verbindingen en onderlinge gewoonten en wordt Finsterwolde een zelfstandige gemeente. Na 1813 worden de maires in de steden omgedoopt tot burgemeester en op het platteland tot schout. Ten gevolge van grote inpolderingswerken, de Oostwolderpolder in 1769, de Finsterwolderpolder in 1819, de Reiderwolderpolder in 1862 en 1874 en de Carel Coenraadpolder in 1927, verandert het gebied langzamerhand, mede door de zeer vruchtbare kleigrond, in een sterke landbouwgemeenschap, waar voor het merendeel graan wordt verbouwd.
Eerste landbouwcrisis
Invoering Gemeentewet Op 29 juni 1851 wordt de Gemeentewet ingevoerd.
Hierin wordt vastgelegd dat het gemeentebestuur bestaat uit de burgemeester, het College van
Burgemeester en Wethouders en de gemeenteraad.
Het gemeentebestuur van Finsterwolde bestaat uit
zeven leden en ziet er als volgt uit:
Burgemeester Roelofs, de wethouders Van der
Molen en Roemeling en vier leden. De
burgemeester is tevens secretaris en ambtenaar
van de Burgerlijke Stand. In 1851 bedraagt het feitelijk aantal inwoners
van Finsterwolde 1810, te weten 895 mannen en
915 vrouwen. Het gebied wordt gekenmerkt door de dominerende
houding van de (heren)boer ten opzichte van de
overige bevolking. Vanaf 1885 geeft dit voor het
eerst aanleiding tot openlijke conflicten. In
1889 komt het in en om het gemeentehuis tot een
massale demonstratie van ongeveer 90 personen,
die allemaal een uitkering van f. 6,-- voor
zichzelf opeisen. Het Armbestuur zwicht voor
de massale druk en intimidatie. Het gevolg is dat alle leden van het bestuur hun functie
neerleggen. Omdat het gemeentebestuur niet in
staat blijkt een nieuw Armbestuur te formeren,
wordt de armenzorg door de gemeente zelf ter hand
genomen.
F. Domela Nieuwenhuis 'Little Moscow', periode 1900-1989
In 1929 wordt de politie van Finsterwolde ingezet tegen stakende arbeiders. Tegenstellingen tussen boeren en landarbeiders leidden regelmatig (1889-1893, 1929, 1949-1953) tot een aantal confrontaties. Lage lonen, lange werkdagen en slechte huisvesting waren de basis van ongenoegen en leiden tot verzet bij de arbeiders. In 1929 breekt er een landarbeiders- staking uit, die weliswaar niet door de arbeiders wordt gewonnen, maar wel een martelaar oplevert. Deze actie kost aan Eltjo Siemens het leven. Op het kerkhof van Finsterwolde staat ter zijner ere nog steeds een standbeeld.
Er vinden schermutselingen plaats tussen de Marechaussee en betogende stakers. Schermutselingen, die worden gadegeslagen door de dorpelingen. Terwijl de 31-jarige Eltjo Siemens, groenteventer van beroep, tegen de deurpost van de tabakswinkel van Glazenburg, staat toe te kijken, wordt hij getroffen door een verdwaalde kogel en bezwijkt aan de opgelopen verwondingen. Een feitelijke buitenstaander wordt symbool van
de strijd van de arbeiders. De betrokkenen
hebben de dood van Siemens anders beoordeeld. Op
de begraafplaats van Finsterwolde wordt een
monument opgericht, met daarop vermelding van
het gebeuren. "Terwijl wij streden met zijn
allen/ voor iets meer gezinsgeluk/ en daarbij
hielden voet bij stuk/ is hij door dood'lijk
schot gevallen"
Aan het eind van de twintiger jaren krijgt de CPN veel aanhang. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1935 behalen de communisten een meerderheid met zes van de elf zetels. Sinds dat jaar zijn de boeren voorgoed uit de gemeenteraad gestemd en de landarbeiders erin. In 1937 meldt Het Volksdagblad dat er op 7 december van dat jaar een antifiscistische toneel- en mondharmonicaclub is opgericht onder de naam 'De Rode Vaan'. 'Zij zullen hun best doen de strijd tegen fascisme en oorlog te ondersteunen', kopt de krant. Secretaris is K. Nuus jr die te Ganzedijk woont (10). De staking van de DUW-arbeiders (Dienst
Uitvoering Werken), het ontslag van 80 stakers
en het besluit van de meederheid van het Bestuur
voor de Gemeentelijke Instelling voor Sociale
Zaken om (lijnrecht tegen de zin van
burgemeester Tuin in) de ontslagen stakers toch
een uitkering te geven, zorgt voor veel spanning
in de gemeente.
' De Unie' Op de morgen van 26 december 1956 breekt er brand uit in hotel-café-restaurant 'De Unie'. De brandweercorpsen van Finsterwolde, Beerta en Winschoten rukken uit om de grote brand te blussen. Het grootse bolwerk van Finsterwolde wordt echter totaal verwoest en van de inboedel kan niets worden gered. Plaatselijke verenigingen hebben er hun archieven opgeslagen en houden er vergaderingen en uitvoeringen. Ook de prijzenkast van de Landelijke Ruitersportvereniging wordt door het vuur verteerd. De eigenaar van het hotel, de heer W. Meendering en zijn echtgenote hebben die avond net een drukke dag achter de rug, omdat er juist een uitvoering achter de rug is die tot de vroege morgen he eft geduurd. Niet lang daarna worden ze gewekt door knetterend vuur (14).
'Het Centrum' In 1963 komt Finsterwolde weer landelijk in het nieuws door de arrestatie van zes communistische kopstukken. De arrestaties grijpen terug op een gebeurtenis in de zomer van 1960. Op 6 augustus van dat jaar brandt aan de Hoofdweg het CPN-verenigingshuis 'Het Centrum' uit. De verdachten blijken zich schuldig te hebben gemaakt aan het ondertekenen van een valse onderhandse akte, die ten doel heeft assurantiegelden, bestemd voor de herbouw los te maken. Zelfs 'De Waarheid' schrijft daarover op 4 febr. 1961: 'Walgelijk gedoe. De methoden die de heren Sip en Groot Roessink in hun ondergrondse strijd tegen de arbeidersbeweging gebruiken, zijn opnieuw in het licht geplaatst door de kwestie van de verzekeringsfraude. In de nacht van 5 op 6 augustus vorige jaar werd het Volksgebouw in Finsterwolde ernstig beschadigd. Het was tegen brandschade verzekerd bij o.a. de firma J.J.C. Knegt en Zonen te Amsterdam. In een gesprek van wethouder Harm Haken van Finsterwolde met twee vertegenwoordigers van deze firma deelden dezen mede, dat hun firma bezocht was door Sip en Groot Roessink. Deze zich noemende EVC-bestuurders hadden aan de firma Knegt en Zonen gesuggereerd dat de brand door kwaadwilligheid zou zijn ontstaan. Deze lasterlijke aantijging heeft tot doel stagnatie te verwekken bij de uitbetaling van de verzekeringssom. Zoals men weet hebben deze voormannen van de Wagenaar-kliek met behulp van de burgerlijke rechter een reeks gebouwen van de arbeidersbeweging in handen weten te krijgen. Het grootste deel ervan is, evenals het meubilair, inmiddels versjacherd. Het Volksgebouw in Finsterwolde ontsapte aan hun greep' (12). 'Het Centrum' in Finsterwolde is nog maar vijf jaar oud als het afbrandt. De zaal brandt volledig uit, alleen de muren en het dak staan er nog. De inventaris, honderden stoelen en tafels, het toneel, een televisietoestel, een juke-box, blijven verkoold achter. De zaal wordt in de tijd ook gebruikt als toneel en bioscoopzaal. Het woongedeelte blijft gespaard en wordt in die tijd bewoond door zet-kastelein J. Spijker. Zes Finsterwoldsters, onder wie enige vooraanstaande leden van de CPN, deeluitmakend van de gemeenteraad, worden uiteindelijk in Groningen berecht voor valsheid in geschrifte. Er zou een valse verklaring opgemaakt en getekend zijn om verzekeringsgeld in handen te krijgen.
De gemeente na 1980 De gemeente Finsterwolde heeft op 1 januari 1981
2.656 inwoners, waarvan 1.372 mannen en 1.284
vrouwen. De grootte van de gemeente Finsterwolde
is 4.618 ha, waarvan 1.162 ha in de Dollard is
gelegen; kwelderland en slikken. Tot de gemeente Finsterwolde behoren dan ook Ekamp, Ganzendijk, Goldhoorn, Hardenberg, Hongerige Wolf en Veenhuizen. In 1983 is er opnieuw veel tumult in Finsterwolde door de zgn. 'gasboycotacties'. Door dalende inkomsten en stijgende woonlasten komen veel mensen in geldnood. Een groot aantal inwoners wordt bedreigd met gasafsluiting. De door de burgemeester ingeschakelde Mobiele Eenheid om de gasrekeningen betaald te krijgen, zet veel kwaad bloed.
Op 1 januari 1990 zijn de drie gemeenten Beerta, Finsterwolde en Nieuweschans heringedeeld tot de nieuwe gemeente Beert, maar krijgt op 1 juli de naam 'Reiderland' gekregen. Voor 1990 behoren Ekamp, Ganzedijk, Goldhoorn, Hardenberg, Hongerige Wolf en Veenhuizen bij de gemeente Finsterwolde. Dat Nieuwe Statenzijl ook bij de gemeente Finsterwolde zou hebben gehoord is een hardnekkig misverstand. Tot 1990 behoren de zijlen bij de gemeente Beerta. Het dorp Finsterwolde telt per 1 september 2007 2.446 inwoners, 1240 mannen en 1206 vrouwen.
Gemeente Oldambt Oldambt is de naam van de fusiegemeente in het Nederlandse Oost-Groningen, die op 1 januari 2010 is ontstaan uit de samenvoeging van de gemeenten Scheemda, Winschoten en Reiderland, waarbij dus ook Finsterwolde, en die grotendeels in de streek Reiderland ligt met een klein gedeelte in het Oldambt. Ook BlauweStad valt nu onder de gemeente Oldambt. De gemeente heeft ongeveer 40.000 inwoners. Volgens gegevens van 2006 heeft Reiderland 6.982 inwoners, Scheemda 14.109, en Winschoten 18.501. De naam van de nieuwe gemeente is ontleend aan de streek waarin de nieuwe gemeente gelegen is. Door middel van een enquête hebben de inwoners een naam kunnen kiezen. Op 20 november 2008 komt Oldambt hierbij als winnende naam uit de bus. Historisch gezien is de keuze overigens opmerkelijk, het grootste deel van de nieuwe gemeente maakt deel uit van de landstreek Reiderland. In januari 2008 besluiten de drie gemeenten onder druk van de provincie Groningen tot de gemeentelijke fusie, mede omdat tussen Scheemda en Winschoten rondom het kunstmatige Oldambtmeer het Blauwestad-project wordt aangelegd . Met name de communistische partijen, de NCPN in Reiderland en de VCP in Scheemda, hebben fel geprotesteerd tegen de fusie, waarbij kostbaar en vruchtbaar landbouwgrond wordt teruggegeven aan de natuur. In de raadsvergaderingen bleken zij echter de enige tegenstanders.
Op 18 november 2009 zijn vervroegde verkiezingen gehouden voor de gemeenteraad van de nieuw gevormde gemeente, welke 25 zetels telt. Elf partijen namen deel. Met 42,27 % was de opkomst ook voor deze regio bijzonder laag. De uitslag van de verkiezingen vergeleek zich met de cumulatieve uitslag van de laatste gemeenteraadsverkiezingen in Winschoten, Scheemda en Reiderland als volgt:
Bronnen/literatuur: 08. Wikipediia. Finstterwolde. 09. Het Schoolmeestersrapport uit 1828. 11. 'Groninger Courant', 10 juli 1857. Jaargang 116, nr. 82. Uitgever C. Barliknckhoff, etc; A.S. Hoitsema, Groningen. De prijzen komen van een onderzoek van de provincie Groningen over het jaar 1856. Het verslag is overlegd aan de Staten van de provincie. 12. De Waarheid, 4 febr. 1961. Jaargang 22, nr. 30. Verschijningsperiode 1940 tot 1990. 13. CBS, 2008 en 2010. 14. Leeuwarder Courant, 27 dec. 1956.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
