Op deze luchtfoto gemaakt door Aerophoto Eelde zijn twee cirkels te zien. Links boven zien we een grotere cirkel en rechtsonder twee kleinere. Het gebied is ongeveer 15 ha groot en in het bezit van Annie Dikkema (71) aan de Kampsteeg, waar ze woont met haar tien paarden en de Duitse dog Floortje. De sporen zijn het best uit de lucht te zien. Als je over het land loopt zie je er nauwelijks iets van terug. Annie Dikkema heeft wel eens grote rode bakstenen gevonden op het terrein, mogelijk stenen van het vroegere bolwerk van de bisschop. Foto: Aerophoto Eelde.

Droogte onthult middeleeuws kasteel bij Noordlaren

De aanhoudende droogte heeft archeologische sporen onthuld van een middeleeuws bolwerk bij Noordlaren. De contouren van de burcht zijn duidelijk te zien op recente luchtfoto’s van Aerophoto Eelde (1). De cirkelvormige patronen worden zichtbaar doordat de middeleeuwse grachten meer water vasthouden dan het kurkdroge land er omheen.

Archeologe en promovenda aan de Rijksuniversiteit te Groningen, Diana Spiekhout, noemt de foto’s van grote waarde. ,,Deze luchtfoto’s behoren tot de mooiste die ik ooit heb gezien van zo’n bolwerk.’’

Spiekhout promoveert binnenkort aan de Rijksuniversiteit Groningen op haar onderzoek naar middeleeuwse kastelen in Noordoost-Nederland. ,,Mensen denken bij kastelen aan een sprookjeskasteel van Disney, maar militaire verdedigingswerken uit de middeleeuwen noemen wij ook kastelen.’’

Op deze afbeelding zijn de contouren nog eens duidelijker aangegeven. Foto: Aerophoto Eelde.

Gebouwd door de bisschop van Utrecht

Volgens de promovenda is het bolwerk bij Noordlaren samen met nog vier verdedigingswerken omstreeks 1400 gebouwd door de bisschop van Utrecht, mogelijk op de fundamenten van een nog ouder kasteel.

De bisschop is in die tijd verwikkeld in een oorlog met Groningen en wil de wegen naar de stad kunnen afsluiten. Naast het bolwerk bij Noordlaren legt hij een twee kilometer lange landweer aan, een verdedigingslinie van wallen en grachten die destijds de Blankenweer heet geheten.

Het bolwerk zelf telt drie wallen, twee grachten en een licht verhoogd middenterrein met daarop een toren. Behalve het grote kasteel onthullen de luchtfoto’s ook twee kleinere cirkels. ,,Dat kunnen kleine bolwerken zijn die bij hetzelfde complex horen,’’ denkt Spiekhout. ,,Maar het kunnen ook prehistorische grafheuvels zijn.’’

Hier kunnen we de grootste cirkel nog eens duidelijk zien. Het is mogelijk dat de buitenste cirkel een gracht is geweest en de binnenste de toren zelf. Foto: Aerophoto Eelde.

Steentijd, ijzertijd en bronstijd

Dat laatste is bepaald niet ondenkbaar, want de omgeving van Noordlaren wordt al duizenden jaren bewoond. Archeologen hebben er spullen gevonden uit de steentijd, de ijzertijd, de bronstijd, de Romeinse tijd en de middeleeuwen. Ook staat een kilometer ten zuiden van de cirkels een hunebed. In de omgeving van hunebedden worden vaker grafheuvels gevonden.

Gaat Spiekhout het bolwerk bij Noordlaren binnenkort te lijf met grondboor en spade? ,,Nee, dat kan zomaar niet. Dit soort plaatsen is beschermd. Als je er opgravingen wilt doen moet je een uitgebreide campagne organiseren. Dat kost heel veel geld. Voorlopig moeten we het doen met archiefmateriaal en dit soort prachtige luchtfoto’s.’’

Wie meer wil weten over de vijf bisschoppelijke kastelen in de buurt van Noordlaren kan onderstaand de publicatie lezen van Spiekhout. De titel luidt ‘De Vijf van Frederik’, naar de vijf kastelen en de bisschop van Utrecht die Frederik van Blankenheim als naam heeft gedragen.

Op de foto boven is de kleinste cirkel duidelijk waarneembaar. Foto: Aerophoto Eelde.

Noot:
Aerophoto Eelde is gevestigd op Groningen Airport Eelde en houdt zich bezig met luchtfotografie. Het bedrijf is In 1968 opgericht door Herman Conens, die in 1963 al een vergunning voor het maken van luchtfoto’s heeft gekregen. Aanvankelijk huurt hij een vliegtuig, maar in 1973 wordt het eerste eigen toestel gekocht. Tot februari 2003 fotografeert Conens in Nederland 27.304 locaties, waarvan 4988 in Drenthe, 10.668 in Groningen en 5537 in Friesland. Opdrachtgevers zijn bedrijven, overheidsinstellingen, dagbladen en tijdschriften. Sinds 1979 wordt Conens bijgestaan door José Geling. Zij beheert o.a. het luchtfotoarchief van Huug Smit, met ongeveer tweeduizend luchtfoto's uit de jaren '50. Op de website van Aerophote Eelde kun je de archieflijst van veel foto’s inzien vanaf 1963.

Foto's: Aerophoto Eelde.

Klik hier voor de website van Aerophote Eelde. Hier kun je o.a. de archieflijst inzien vanaf 1963.

Klik hier voor het uitgebreide artikel van Diana Spiekhout. Grootte: 45 pagina's, tweede drukproef.

Deze pagina maakt deel uit van www.nazatendevries.nl. Aan bovenstaande tekst is de uiterste zorgvuldigheid besteed. Desondanks kunnen er best fouten voorkomen. Constateer je fouten en/of heb je vragen, correcties, aanvullingen...geef die dan even aan mij door via mijn E-mail adres. Laat ook eens een bericht achter in het Gastenboek.
Hoogeveen, 10 augustus 2018. Samenstelling: © Harm Hillinga.			↑ Top