Heraldiek
De lelie wordt heel veel gebruikt in een wapen. Deze wordt ook wel fleur-de-lys of Franse lelie genoemd. In de heraldiek wordt ze vaak geassocieerd met Frankrijk. De naam betekent letterlijk lelie-bloem, hoewel het symbool in feite een gestileerde iris is welke in het Nederlands echter ook wel een lis genoemd wordt. Lys of lis betekent in het Frans echter wel degelijk lelie. Hoewel deze verwarring plus de uiterlijke en taalkundige gelijkenissen tussen de iris en de lelie anders doen verwachten zijn de twee bloemen niet deel van dezelfde plantkundige familie.
De associatie van Franse koningen met een lelie dateert van de kroning van Clovis. Tijdens deze kroning zou niet alleen de Maagd Maria zijn verschenen, die Clovis een lelie heeft gegeven, maar er zou ook een vaatje olie uit de hemel zijn gevallen, waarmee Clovis uiteindelijk wordt gezalfd. De lelie wordt dan ook gebruikt door koningen om aan te tonen dat ze hun macht van God zelf gekregen hebben.
Rond de 14e eeuw is de lelie zo vereenzelvigd met Frankrijk dat de Engelse Koning Edward III van Engeland zijn wapenschild uitbreidt met lelies om aan te tonen dat hij recht heeft op de Franse kroon. De lelie wordt verwijderd in 1801, wanneer George III van het Verenigd Koninkrijk zijn eis op de Franse troon laat vallen.
Gouden lelies op een witte achtergrond blijven op de Franse vlag tot de Franse Revolutie, als de vlag wordt vervangen door de Tricolore. De lelievlag wordt echter terug ingevoerd na de terugkeer naar het Ancien Régime in 1814, maar wordt weer afgeschaft na de revolutie tegen Karel X van Frankrijk in 1830.
Tot aan 1832 worden veroordeelde misdadigers in Frankrijk soms gebrandmerkt met een heet ijzer in de vorm van de fleur-de-lys, vooral in het geval van diefstal en prostitutie.
De fleur-de-lys wordt nog altijd afgebeeld op wapens en vlaggen van een groot aantal Franstalige gebieden. Zo toont de vlag van Québec, een provincie van Canada, vier van dergelijke symbolen. Ook de Franse regio's Bourgondië, Île-de-France, Pays de la Loire en vele departementen tonen een of meerdere fleurs-de-lys in hun vlaggen.
Een iris is te vinden op de vlag van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Ook de Nederlandse gemeenten Wieringermeer, Noordoostpolder, Lelystad, Dronten, Zeewolde en Almere en de provincie Flevoland tonen een lelie in hun wapen en/of vlag. Dit is een verwijzing naar Cornelis Lely, de auteur van het plan tot inpoldering van de Zuiderzee, waar deze gemeenten en provincie hun bestaan aan te danken hebben.
De fleur-de-lys is terug te vinden op het wapen van Spanje. Ze is ook een symbool van Bosnië en Herzegovina. Koning Tvrtko I is waarschijnlijk de eerste die het heeft gebruikt. Tussen 1992 en 1995 toont de vlag van Bosnië en Herzegovina ook fleur-de-lys (Bosnisch: ljiljan).
Noten en bronnen:
|
|||||||||
Drie leliën. Helmteken: twee struisveren waartussen een lelie
