Latijnse begrippen bij stamboomonderzoek

Latijn (Lingua Latina) is een dode Italische taal die oorspronkelijk is gesproken door de Latijnen, onder wie ook het bekendste Latijnse volk, de Romeinen. De Latijnen zijn een volk geweest dat vanaf het eerste millennium voor Christus in de streek Latium (het huidige Lazio, Italië) heeft gewoond. De naam van de taal is afgeleid van deze streeknaam.

Doordat de stad Rome vanaf 500 v. Chr. in dit gebied haar politieke en militaire invloed vergroot, is ook haar taal buiten de stadsgrenzen verspreid. Rome wordt de hoofdstad van het Romeinse Rijk, dat blijft groeien tot het in de 2e eeuw na Christus zijn grootste omvang bereikt.

Nog tot het einde van de eerste eeuw na Christus wordt in Rome meer Koinè-Grieks gesproken dan Latijn. Latijn is vooral de omgangstaal in Spanje, Gallië, Italia, Britannia en Africa geweest.

Latijn is ook de taal van de overheid en literatuur geweest. Het Latijn is geleidelijk aan de voertaal in het westelijke deel van het genoemde rijk, terwijl het Koinè-Grieks dat in het oostelijke deel is geweest en blijft.

Stamboomonderzoek

Bij stamboomonderzoek komen we Latijn nog regelmatig tegen bij de kerkelijke archieven (Rooms Katholiek), vooral als de kerk aantekeningen maakt bij doop, geboorte, huwelijk, overlijden en naamgeving.

De onderstaande lijst kan daarbij van groot nut zijn.

A

acc., acatholicus

niet katholiek

A.D. (Anno Domini)

in het jaar des Heren

adepta/tus

verkrijgen

ab hoc die

vanaf deze dag

ab hoc mense

van deze maand af

ad matrimonium inscripti

ingeschreven voor het huwelijk

ab obstetrice baptisatus est

is gedoopt door de vroedvrouw

abii, abitum

vertrekken, heengaan, sterven

abiit

is vertrokken, gestorven

actum

geschied, gedaan

adolescens

jong man ongehuwde man

adolescentis

ongehuwde jonge dochter

ad patres

overlijden, naar de (voor)vaderen gaan

adulterium

echtbreuk, overspel

adultus

overspeligen

aeternitas, -tatis

eeuwigheid

affidatus

verloofd

affiniatis

aanverwantschap, zwagerschap, verwantschap door
aanhuwelijken

agnoscere, agnovi, anitum

(kind) erkennen

alias ....

alias....., ook bekend als ....... , bijgenaamd, oftewel

ambo

beiden

ambo hic nati

beiden hier geboren

amita

tante van vaderszijde

annex, annexus

toegevoegd, verbonden

ante, antea

voor(heen), vroeger

ante ad catholicam conversa

voorheen bekeerd tot het katholicisme

ante meridiem, ante merianus

voormiddag (s)

avi

grootouders van het kind

avia

grootmoeder van het kind

avuncula

tante van moederszijde

avunculus

oom van moederszijde of zwager der zuster

avus

grootvader van het kind

B

bannus

afkondiging

baptismo

doopsel

baptismum necessitatis

nooddoop

baptizata est

zij is gedoopt

baptizati sunt

zij zijn gedoopt

baptizatus est

hij is gedoopt

baptizavi

ik heb gedoopt

benedictio(benedicat)

(huwelijks)inzegening

brevis

kort

C

cacellano

kapelaan

vrijgezel

ceterus(ceteri)

andere

cinca

vijfde

cognatus

bloedvewant

collateralis

bloedverwantschap in de zijlinie

concubinatus

samenwonen buiten het huwelijk

concubitus anticipatus

gemeenschap voor het huwelijk coniu(n)x

conjuges (conjug)

echtgenoten, echtelieden

conjugum

van de echtelieden

conjuncti(o)

(echt)verbintenis, huwelijk

consanguintatis

van de bloedverwantschap

contraxit(sponsalia)

ondertrouw

contraxerunt matrimonium

sloten een huwelijk

conversus

bekeerd tot

copula (cop.) conjugalis

echtvereniging

copulati

huwelijks voltrekking

copulati sunt

zij zijn getrouwd

coram testbus

ten overstaan van de getuigen

cujus

van wie de

cujus pater

van wie de vader

cum

met

cum dispensation impedimenti
consanguinitatis

met vrijstelling van huwelijksbeletsel door
verwantschap

custo(s)

koster

D

D

heer (van adel)

D:P:

designatus patrinis

de consensu ….

met toestemming van ….

defunctus

overleden

designatus

aangewezen

dictus

genaamd

dies

dag

dispensatione

dispensatie, vrijstelling, ontheffing

dispensatio in bannis

dispensatie in de (3) huwelijksafroepen

dispensatione affinitatis

dispensatie aanverwantschap

dominus, referendus dominus

heer, eerwaarde heer

E

è, est

is

ecclesia(e)

kerk

ecclesiasticus

predikant

eius

zijn, van hem

eodum dato(die)

op de zelfde datum(dag)

et

en

e, ex

uit

ex comitatu

inwoner van

expositus/a

vondeling (e)

F

facit

maakt, is

na de voorgeschreven roepen

factis praeviis tribus bannis

na de drie voorziene roepen

factus tribus proclamationibus

na de drie gebruikelijke roepen

ferrarius

smid

filia (flia, fla, fl)

filius (flius, fls, fl)

zoon

frater

broer, broeder, tweeling broer

frater patris, matris

broer van de vader, moeder

G

gemelli, gemellae

tweeling m, vr

gemini, geminae

tweeling m, vr

gradus

graad van bloedverwantschap

H

habitans

inwoner, inwonend

hodie

vandaag

hora

uur

humatus

begraven

hujus

van deze, van hier

I

ibidem

bij, aldaar

illegitimus

onwettig

impedimenta/tum

huwelijksbeletsel, hindernis

in facie ecclesiae

ten overstaan van de kerk

in facto

door de daad zelf, inderdaad

infra scripto

ondergetekende

inierunt (matrimonium)

zij zijn (een huwelijk) aangegaan

(in) loco

in de plaats van

infans

kind

in matrimonium iuncti

(zijn) in het huwelijk verbonden

innuptus

ongehuwd

interfuere, interfuerunt

zij waren aanwezig

irrevocabile

dat men niet herroepen mag

iuncti

zij zijn verbonden

J

jam

nu, reeds

juncti sunt (matrimonio)

zijn verbonden (in het huwelijk)

L

lateralis

tot een zijlinie behorend

legitima/mus

wettig, wettelijk

legitimatus est per subsecutum
matrimonium

is gewettigd door het daarop gevolgd huwelijk

linio (linea)

(geslachts)lijn

M

marita, mariti, maritus

echtgenote, echtpaar, echtgenoot

mater/matr.

moeder

mater matris

moeder van de moeder (grootmoeder)

matertera

tante van moederszijde

matrimon juncti sunt

zijn in het huwelijk verbonden

wettelijk huwelijk

matrina

meter, doophefster

mensis

maand

militus

soldatenkind

mixto gradu consanquinitalis

gemengde graad van verwantschap

mixtus

gemengd (bij bloed- en aanverwantschap)

monitiones

huwelijksafkondiging

mortuus

gestorven, overleden

N

natus, nata

m., vr. geboren

nati (nti)

geboren als…(naam van ouder bij doop)

naturales

onwettig (kind)

necessitas

noodzaak

nepos, nepotis

kleinzoon of neef, kleindochter of nicht

nomen, nominis

naam

nomine

in naam van

nondum

nog niet

nunc

nu

O

obierunt

zijn overleden

obiit

is overleden

obtentus

verkregen

obtra dispensatione

na het verkrijgen van vrijstelling

oês

allen

olim

vroeger

omnes

allen

oriundus

afkomstig van, afstammend van, kind van

ortus

afkomstig

P

parentes

ouders

partus

bevalling

pater/patr.

vader

pater patris

vader van de vader (grootvader)

pater spondae

vader van de bruid

pater sponsi

vader van de bruidegom

patrin –us, -a, i

peter, meter, peter & meter (doopgetuigen)

patris soror

vaderszuster, tante

patruus

oom van vaderszijde

pauper

arm

per matriomonium subsequens
ligitimatus

door het huwelijk van zijn ouders alsnog gewettigd
onwettig kind, afk. p.m.s.l.

petitas dispensatione

verzoek om vrijstelling

post

na, nadat

post tradium catalogum

na het overdragen van de naamlijst

posthumus

kind na overlijden van de vader geboren

pp

parentes (ouders)

prae, pro

voor

pridie

daags ervoor

eerst kind, m. vr.

proculatorium

volmacht

proles naturalis

wettig kind

proles spuria

onwettig kind, bastaard

pro secunda vid(ua)

voor de 2e keer weduwe

in proprio/propria

in zijn/haar huis

ptri

patrini

puella, puer

meisje, jongen/kind

puto

vermoedelijk

Q

quae nominavit patrem

die als vader noemde

quae patrem declaravit

die als vader noemde

quae patrem designare recusavit

die weigerde de vader te noemen

quam, quem

welk (bij kind) m. vr.

quondam

wijlen

quorum

waarvan de (meervoud)

R

RD

eerwaarde heer

S

septimus

zevende

seq(u)enti

volgende

sine

zonder

solemnitate

plechtigheid, viering

solete

alleenstaande vrouw

sponsalia

ondertrouw

sponsa

bruid

sponsus

bruidegom

sobrina

nicht van moederszijde

sobrinus

neef van moederszijde

socer, socrus

schoonvader, schoonmoeder

socrinus

zwager

solemnisatus

(is) bevestigd, ingezegend

solutum

ongehuwd

solvit, solv.

heeft betaald

sorius

zwager

soror matris

zuster van de moeder

soror patris

zuster van de vader

sponsa, sponsus, sponsi

bruid, bruidegom, bruidspaar

spuria, spurius

onwettige dochter, zoon

sub conditione

onder voorwaarden

sunt

(zij) zijn

suscepit , susceperunt

(hij/zij) hief ten doop, (zij) hebben ten doop geheven

susceptor, susceptores

doopheffer, doopheffers

susceptores erant, fuerunt

de doopgetuigen waren

T

testes

getuigen

tribus habitis proclamationibus

na de drie huwelijksafkondigingen, - roepen

U

zoals, even(als)

uti mater in partus doloribus coram
obsterice declaravit

zoals de moeder in barensweeën aan mij de
vroedvrouw verklaarde

ut supra

als hierboven (staat geschreven)

ut dicitur

zoals gezegd wordt

uxor, uxoris

echtgenote, van de echtgenote

V

V.D.M of Verbi Divini Minister

bedienaar van het goddelijke woord, predikant

veteri

oud/bestaande

vide

zie

vidua, viduus

weduwe, weduwnaar

vidua relicta

nagelaten weduwe

vir

man

virgo

maagd, jonge dochter, non

vulgo

in de volkstaal (alias)

januari

Ianus, januarius, -ii

Louwmaand

februari

februarius, -ii, februa

Sprokkelmaand

maart

martinus, -ii, martius

Lentemaand

april

aprilis

Grasmaand

mei

maia, maius, -ii,

Bloeimaand

juni

juno, junius,-ii

Zomermaand

juli

julius, -ii

Hooimaand

augustus

augustus, -ii

Oogstmaand

september

september, -bris, bre

Herfstmaand

oktober

october, -bris, ber,

Wijnmaand

november

november, -bris, bre,

Slachtmaand

december

december, -bris, bre,

Wintermaand

september

7ber, 7bris, 7bre

oktober

8ber, 8bris, 8bre

november

9ber, 9bris, 9bre

december

Xber, Xbris,

Uitgangen Latijnse telwoorden

1

ma

11

ma

21

ma

2

da

12

ma

22

da

3

tia

13

tia

23

tia

4

ta

14

ta

24

ta

5

ta

15

ta

25

ta

6

ta

16

ta

26

ta

7

(ti)ma

17

ma

27

ma

8

va

18

va

28

va

9

na

19

na

29

na

10

ma

20

ma

30

ma

31

ma