Willy Paul Herold, de beul van Emsland staat hier frontaal voor een werkkamp. Bron: Scène uit de film 'Der Hauptmann' van Robert Schwenke in 2018.
Willy Paul Herold, de beul van Emsland
Willy Paul 'Willi' Herold (Lunzenau, 11 september 1925 - Wolfenbüttel, 14 november 1946) is een Duitse militair tijdens de Tweede Wereldoorlog geweest. Hij wordt na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog door het Britse Militaire Gerechtshof in Oldenburg ter dood veroordeeld wegens het plegen van oorlogsmisdaden. Zijn bijnaam luidt 'Der Henker vom Emsland' (de beul van Emsland). Het Emsland (Eemsland) is een Landkreis in het westen van de Duitse deelstaat Nedersaksen en is tot de hereniging van beide Duitslanden met een oppervlakte van 2.881,40 km² de grootste Landkreis van Duitsland en daarmee groter dan bijvoorbeeld de deelstaat Saarland. De Landkreis heeft 325.657 inwoners (31 december 2018) [1].
Willy Herold op 19-jarige leeftijd. Bron: Jan Schagen.
Zijn leven Willi Herold wordt geboren als zoon van een dakdekker. Hij bezoekt de Volksschule en de Technische Schule in Chemnitz, waar hij de opleiding tot schoorsteenveger volgt. In 1936 wordt Herold bij de Deutsches Jungvolk uitgestoten omdat hij niet wil meedoen met de oefeningen. In 1943 legt hij succesvol een examen af en werkt nog drie maanden als schoorsteenveger. Daarna wordt hij opgeroepen voor de Reichsarbeitsdienst en heeft zo gewerkt aan de Atlantikwall in Frankrijk tot 9 september 1943.
Zijn militaire carrière Op 30 september 1943 treedt Herold in militaire dienst. Na zijn basisopleiding als Fallschirmjäger in Tangermünde wordt hij bij Nettuno en Monte Cassino in Italië ingezet, waar hij tot Gefreiter bevorderd wordt. Na 14 dagen front krijgt hij het IJzeren Kruis Eerste Klasse voor het vernietigen van twee Britse tanks op het strand van Salerno. Tegen het einde van de oorlog wordt zijn eenheid naar Duitsland verplaatst. Op 3 april wordt Herold bij Gronau van zijn eenheid gescheiden. Op weg naar het noorden vindt hij in de buurt van Bad Bentheim een officierskist in een verlaten vrachtwagen, waarin een gedecoreerd uniform van een 'Hauptmann der Luftwaffe' ligt. Hij trekt dit aan en gaat verder. In de dagen erna sluiten steeds meer verdwaalde soldaten bij hem aan. Zo bestaat zijn groep in de omgeving van Meppen al uit dertig man. Op weg naar het noorden heeft Herold een terreinwagen gevorderd en weet hij ook nog de beschikking te krijgen over een luchtafweergeschut en een militaire vrachtwagen. In Lathen laat hij zich bevoorraden uit een daar gelegen munitieschip.
De oorlogsmisdaden van Herold Vanwege het naderen van de Geallieerden heeft de hoogste baas van alle Emslandkampen bevolen om alle buitenlandse gevangenen dieper in Duitsland te plaatsen. Op 25 maart 1945 vertrekt een groep van 400 gevangenen vanuit Kamp Esterwegen naar de stad Celle op de Lüneburger Heide. Door ondervoeding, verzwakking, uitputting en sterfte onder de gevangenen wordt het bevel herroepen. Wel moet de groep uiteindelijk lopen naar het Kamp Aschendorfermoor, waar ze op 10 april uitgedund aankomen. Zo'n 150 gevangenen hebben van de gelegenheid gebruikgemaakt om onderweg te vluchten, maar dat brengt overlast met zich mee voor de bewoners van Emsland. Er wordt dan ook jacht gemaakt op de voortvluchtige gevangenen en een groot deel kan weer opgepakt worden. Men wil een krijgsraad instellen om deze vluchtelingen te veroordelen, maar men komt daar door allerlei redenen niet aan toe.
Op 12 april komt Herold met zijn groep aan in Papenburg waar hij hoort van het probleem van het niet kunnen instellen van de krijgsraad. Hij biedt de plaatselijke commandanten een helpende hand aan door alle vluchtelingen standrechtelijk te executeren. Ondanks protest van de kampcommandant worden in acht dagen 191 gevangenen op zijn bevel gedood. Ook Herold vermoordt eigenhandig enige vluchtelingen.
Willy Herold vindt een uniform en trekt deze aan. Een uniform geeft je macht en autoriteit aan degene die dat uniform draagt. Als hij in 1945 het uniform vindt wordt een heimelijke oppersadist wakker in de Duitse soldaat Willy Herold. Bron: Scène uit de film 'Der Hauptmann' van Robert Schwenke in 2018.
Terug van de Arbeidseinsatz Op 20 april 1945, een paar dagen na de bevrijding van de stad Groningen, wordt besloten om alvast een groep mannen met een vrachtwagen naar de grens bij Nieuweschans te sturen. Ze gaan Groningers die terugkomen van de verplichte Arbeidseinsatz in Duitsland vreedzaam ophalen.
Het vijftal, Kornelis Fielstra (38) uit Baflo, Johan Kok (46) uit Groningen, Carolos Magermans (50) en zijn 23-jarige zoon Johannes Magermans uit Groningen en Johannes Verbiest (36) uit Nieuwolda, vertrekt op 21 april. Ze gaan in een buitgemaakte Duitse legervrachtwagen en gekleed in de blauwe overalls die het uniform zijn van de Binnenlandse Strijdkrachten. Dat is de opvolger van het Nederlandse verzet, dat in de dagen na de bevrijding als een soort ordedienst opereert.
De groep Groninger verzetsstrijders komt op 21 april aan het eind van de dag aan in hetzelfde grensgebied. De verklaringen over wat er precies is gebeurd verschillen.
Verdacht van spionage Volgens Menna Hensman van het Stadsarchief in Leer heeft een van de mannen familie vlak bij de grens wonen en zijn ze daar langs gegaan om te pauzeren en wat te drinken. Een Duitse militaire patrouille ziet de vrachtwagen compleet met wapens erin buiten staan, arresteert de vijf Groningers op verdenking van spionage en neemt ze mee naar Leer.
Daar worden ze opgesloten in een cel van de politiepost in het Rathaus van Leer. De burgemeester zit met de mannen in zijn maag en na een paar dagen komt het verhaal ter ore van Willi Herold. Om de burgemeester te imponeren houdt Herold in de tuin van een Gasthof waar hij verblijft een schijnproces van nog geen tien minuten, waarbij de mannen ter dood veroordeeld worden.
De mannen worden afgevoerd naar een plek aan de rand van Leer, moeten hun eigen graf graven en worden daar doodgeschoten.
Na een zware luchtaanval slaan de meeste overlevende gevangenen succesvol op de vlucht. Herold en zijn groep vluchten op 19 april 1945 voor de naderende Geallieerden en plegen de laatste oorlogsmisdaden. Op 20 april wordt in Papenburg een boer, die een witte vlag heeft gehesen, opgehangen en laat Herold twee mannen van zijn eigen groep executeren. Op 25 april worden in Leer vijf Groningse verzetsstrijders na een schijnproces vermoord.
Voor de familie van de slachtoffers is het lange tijd onduidelijk wat er precies is gebeurd. In juni '45 worden de lijken opgegraven, naar Groningen overgebracht en herbegraven. Maar over wat er precies gebeurd is wordt vooral gezwegen.
Herold wordt opgepakt, maar weer vrijgelaten Nog steeds op de vlucht voor de Geallieerden komt de groep van Herold aan in Aurich waar ze door de plaatselijke commandant worden aangehouden en gearresteerd. Herold bekent zijn misdaden en wordt overgebracht naar Norden in afwachting van zijn rechtszaak door de Kriegsmarine. In de chaos van de laatste oorlogsdagen wordt hij per vergissing vrijgelaten.
Hij vertrekt naar Wilhelmshaven en pakt daar zijn oude beroep als schoorsteenveger op. Bij het stelen van een brood wordt hij door de Royal Navy op 23 mei gearresteerd. Er volgt een onderzoek, waarbij getuigen worden ondervraagd, plekken worden bezocht en de lijken worden onderzocht. Hierbij worden Herold en zijn mannen door de Engelsen gedwongen om op 1 februari 1946 de stoffelijke resten op te graven bij kamp Aschendorfermoor in het bijzijn van SS- en SA-aanhangers uit de buurt. In totaal worden er 195 lijken opgegraven.
De gedenkplaat in de buurt van Leer. Bron: Jan Schagen.
De rechtszaak na de oorlog De rechtszaak begint op 13 augustus in het Britse Militaire Gerechtshof in Oldenburg onder leiding van kolonel H. Brown. Naast Herold staan ook twaalf medeplichtigen terecht.
Op 29 augustus hoort Herold zijn vonnis. Hij wordt verantwoordelijk gehouden voor de moord op 125 mensen. Herold wordt ter dood veroordeeld. Hetzelfde geldt ook voor zijn medeplichtigen Karl Hagewald, Bernhard Meyer, Karl Schütte, Josef Euler, Hermann Brandt en Otto Paeller. De overige vijf worden vrijgesproken. Het vonnis wordt op 14 november 1946 in de gevangenis van Wolfenbüttel voltrokken door middel van de guillotine. Hierbij moet opgemerkt worden dat een van de zeven ter dood veroordelingen niet is uitgevoerd.
Documentaire 1996 In het voorjaar van 1996 is een documentaire 'Der Hauptmann von Muffrika' (70 minuten) van Paul Meyer en Rudolf Kersting vertoond over het leven en de oorlogsmisdaden van Willi Herold. Deze documentaire is onderscheiden met de Adolf-Grimme-Preis.
De film van 2018 Op 21 maart 2018 komt 'Der Hauptmann' in de bioscoop, geïnspireerd op de oorlogsmisdaden die Willi Herold gepleegd heeft. De hoofdrol wordt vertolkt door Max Hubacher, de regisseur is Robert Schwentke. De film is in zwart-wit te zien, niet omdat dit een knipoog is naar Schindler's List, wel om voor een zekere afstand te zorgen zodat de kijker niet zal afknappen van al het brutale en rechtstreekse geweld. Schwentke wil duidelijk maken dat het Nationaalsocialisme van de jaren 40 niet enkel een kwestie is van 'die tijd', maar ook nu moeten we als westerse democratie ons bewust blijven van de oorlogsmisdaden die nog steeds gebeuren. 'Want uit de geschiedenis leren we duidelijk niets', aldus Schwentke.
Noot:
Geraadpleegde bronnen: - Oorlogsgravenstichting
|
|||||||||||||
