Het Schildmeer vroeger en nu.

Het Schildmeer vroeger en nu ...

Het Schildmeer is een L-vormig meer gelegen tussen de dorpjes Steendam, Overschild, Schildwolde, HelIum en Siddeburen. Het is een overblijfsel van het Woldjermeer. Het gebied hier rondom is vroeger rijk bebost geweest, daar wijzen namen als Woldstreek, Duurswold en Schildwolde op. Het Schildmeer heeft een oppervlakte van ongeveer 301 ha. en dient als boezem voor het waterschap Duurswold.

Boven het Schildmeer.

Foto boven: Hinrichs Watersport centrum aan het Schildmeer anno 2008.

De naam "Schildmeer"
Waar de naam Schildmeer vandaan komt is niet precies bekend. Er zijn verschillende theorieën over gemaakt. Zo komt in Engeland in het jaar 1022 de naam Schildmeer voor als Scelfremaere. Schelf betekent riet. Een andere theorie is dat de naam Schildmeer afkomstig is van het woord Schild (oorlogswapen). Een dorp in de buurt noemt men toen naar de bijbehorende uitrusting, helm. Misschien vandaar de naam van het dorpje Hellum.

Steendam
Het Schildmeer ligt het dichtst bij het dorpje Steendam. Dit dorpje maakt evenals het Schildmeer onderdeel uit van de gemeente Slochteren. Steendam schijnt in vroegere tijden nog tussen de diverse meren te hebben gelegen. Zodoende is de weg er naar toe erg drassig geweest. Om de weg te verstevigen heeft men dammen aangelegd van steen om het zodoende beter begaanbaar te maken. Hierdoor is waarschijnlijk de naam "Steendam" ontstaan

De eerste zeilers
In de 19e eeuw wordt er al gezeild op het Schildmeer. Kleischippers maken er in die tijd al vaak een wedstrijd van, wie het snelst het meer over kan zeilen. Omstreeks 1890 begint de zeilsport wat meer op te leven. In 1897, op Hemelvaartsdag, organiseert Barteld van Heuveln met kennissen een zeilwedstrijd op het Schildmeer. Dit wordt een jaarlijks terugkerend evenement.

De jaren 20
Omstreeks 1925 begint Johan Hinrichs (huidig erelid van ZVOSS) zijn vader, die dan nog landarbeider is, een café en verhuurbedrijf voor boten. Hij herinnert zich nog goed hoe de mensen vroeger uit de omstreken zijn gekomen om te zeilen. Er wordt veel recreatief gezeild, maar omstreeks 1930 wordt er onderling ook wel eens gekeken wie er het snelst kan varen. dit geeft toch wel enige problemen omdat de meeste mensen niet dezelfde boten hebben.

Foto boven: Recreatiwoning aan het Schildmeer bij Boei 12.

De oprichting van twee zeilverenigingen
Johan Hinrichs zelf is lid van ca 1930 t/m 1936 van de zeilvereniging Steendam. Deze club organiseert tijdens de zomermaanden enige zeilwedstrijden. Er wordt dan tegen elkaar gevaren in onder andere de Larken, BM-ers en de vrije klasse. Omstreeks het jaar 1936 wil een aantal leden op de ledenvergadering, die toentertijd wordt gehouden op het "Kraaiennest", het plan doorvoeren om eenheidsklassen te laten starten. Dus niet langer op handicap varen. Het toenmalige bestuur waaronder voorzitter Aldert Bos, voelt daar niet veel voor. Daarom scheidt een aantal leden zich af, en richt een eigen vereniging op die de naam krijgt "Zeilvereniging 't Olle Schild".
Jan Arkema, een kapper uit Appingedam wordt tot voorzitter gekozen bij deze nieuwe vereniging. Ook Johan Hinrichs wordt lid van deze vereniging, mede door het feit dat er in die tijd steeds meer 16m2-en worden gebouwd (de vroegere BM-er) en hij liever meedoet in een éénheidsklasse.

De eerste wedstrijden
De zeilwedstrijdaktiviteiten zijn indertijd een nogal wat primitieve aangelegenheid. Zo wordt er vaak in geleende boten gezeild. Een controle op de juiste inventaris (= voorgeschreven benodigdheden in een boot) van de boot wordt in het begin niet goed nageleefd. De meeste deelnemers zijn ook niet goed op hoogte van de reglementen. Jaap Helder één van de meest bekende zeilers die ons land kent vertelt eerttijds hierover het volgende: " Reglementen kende men toen nog niet zo goed op het Schildmeer. We hebben in de winteravonden vele bijeenkomsten gehouden om zodoende de reglementen uit te leggen aan de zeilers van het Schildmeer". Het gaat bij deze zeilers om het meedoen. Het zo hard mogelijk zeilen staat in die tijd voorop.
De heer Hinrichs herinnert zich nog goed dat er indertijd wordt gestart vanaf een lang touw. Dit is vastgemaakt tussen een punt op de wal en een stok ver in het meer gestoken. Hieraan liggen de boten voor het startschot vast. Als men de scheepstoeter hoort, maakt iedereen zich los. Zelfs enige zeilers trekken zich, wat toegestaan is, langs het touw op snelheid. Boeien zijn er in die tijd nog niet. Men zet gewoon een aantal stokken, uit verspreid over het meer. Deze zijn bedoeld als de merktekens. Banen zijn er ook nog niet. Er wordt gewoon een bepaalde driehoek gezeild. De heer Hinrichs doet nog met een geleende huur-BM-er van zijn vaders bedrijf, samen met Roelof Niehof, mee aan de zeilwedstrijden. Enige goede zeilers van die tijd zijn o.a. de heer Goldhoorn, Johannes Mulder, Ernst Wijngaard en natuurlijk kan Johan Hinrichs het ook wel aardig.

Oprichting van de zeilvereniging 't Olle Schild-Steendam
In de jaren '40 alsn de Duitsers ons land binnen vallen, ondervinden de beide zeilverenigingen weinig hinder van de bezetters. Natuurlijk zijn er nadelige situaties voorgevallen. Zo wordt o.a. de brug van Steendam opgeblazen.
Doordat beide verenigingen, juist door de oorlog, er niet groter op zijn geworden, besluit men om een fusie aan te gaan. Dit feit wordt voltooid op 12 mei 1942 onder het motto "Eendracht maakt macht".
En de Zeilvereniging 't Olle Schild-Steendam is een feit.

Foto's boven: Partycentrum Boei12 anno 2008.

De bevrijding
In 1945 komen de Polen Steendam bevrijden. De heer Hinrichs herinnert zich de situatie nog goed. "Vele Duitsers zaten toen nog in Delfzijl, terwijl men wist dat de geallieerden in aantocht waren. Vele delen van het omliggende gebied waren toen onder water gezet. Een zestal Duitsers, waarschijnlijk op patrouille, liep op de weg Steendam-Tjuchem. Een Poolse tank, die toen vlakbij de brug van Steendam stond,richtte hun kanon op de Duitsers. Men schoot een aantal keren richting de Duitsers. Ik had niet de indruk dat men ze wilde raken, maar eerder om hen bang te maken. Nou dat lukte ook goed. De Duitsers renden van de weg af en sprongen in het water. Daarna verdwenen ze richting Delfzijl. De bevolking van Steendam was blij en opgelucht."

De eerste Schildweek
In het bevrijdingsjaar '45 wordt door de Z.V.O.S.S. besloten om elk jaar een Schildweek te organiseren. Enige oprichters en drijfveren van de Schildweek zijn Jan Arkema (kapper te Appingedam), Johannes de Vries (boekhouder te Appingedam), Johannes Dekker (boekhouder te Appingedam), E. Stuut (manifacturier), Johannes Mulder (garagehouder te Appingedam) en Ep Larkens (radio- en electrotechnicus te Delfzijl). Zij zijn de promotors van de Schildweek in de beginjaren. Het is een zeilweek met festiviteiten verspreid over het dorpje Steendam. Deze festiviteiten worden gehouden bij gelegenheden zoals de toenmalige "de Keet" (ten zuiden van de brug), het Kraaiennest (ten noorden van de brug), het Strandpaviljoen (aan de noordkant van het strand) en bij café Puister (aan de andere kant van de weg ten zuiden van het afwateringskanaal). Hier heeft, waar nu een parkeerplaats is, een kermis opgesteld gestaan. Het is een zeer lokaal gebeuren indertijd. De prijsuitreiking geschiedt dan nog bij het Kraaiennest.

Het wedstrijdzeilen in die tijd is nogal primitief. Zo wordt er vaak in geleende hoten gezeild. "In deze tijd waren er behalve BM-ers ook veel Larken aan de start. Een Lark is een éénmansboot met alleen een grootzeil van 11m2. Toen er voor het eerst een Schildweek gehouden werd moest er nog van alles georganiseerd worden." Ton Laan, de huidige ere-voorzitter, ziet dit als één van de eerste hoogtepunten van de zeilvereniging.

De zeilvereniging bij Café Hinrichs
Later verhuizen de activiteiten rondom het wedstrijdzeilen naar café Hinrichs. Dit is omstreeks 1957. De mensen die veel zeilen op het Schildmeer, zowel wedstrijd als recreatief, staan dan met hun caravan of tent op het terrein bij café Hinrichs. Van hieruit worden ook de diverse activiteiten van de Z.V.O.S.S. georganiseerd. Indertijd wordt er gestart vanaf het starthokje even ten noorden van het café.

Tijdens de Schildweek slapen de zeilers in caravans en in tenten op de camping. Degenen die geen caravan of tent bij zich hebben slapen in de botenloodsen. Er worden dan strobalen in de loods gebracht waarop de mensen kunnen slapen. Vele zeilers van het Leekstermeer zoeken hier vaak hun onderkomen. De feesten worden gehouden in het café van Johan en Liny Hinrichs (het huidige café, restaurant "de Koperen Scheepshoorn"). Het is een gemoedelijke tijd waarin een hoop mogelijk is.

Rondom het Schildmeer NU

De bouw van Boei 12
In de jaren 60, als de Schildweek een begrip bij vele zeilers is geworden onstaat de behoefte aan een eigen onderkomen. Bij de oprichting van het recreatieschap Schildmeer kan die behoefte worden gerealiseerd. Na vele plannen wordt tenslotte op 1 maart 1971 de eerste paal geslagen. De 26ste Schildweek begint dat jaar op 17 juli en dan moet het klaar zijn. Dat is dus ruim 3 maanden later. Vanaf de eerste dag wordt een strak schema aangehouden. Er wordt ook een inrichtingscommissie in het leven geroepen. Deze moet zorgen voor het meubilair en de verdere aankleding van het gebouw. Van de lage zitjes worden zowel de stoelen als de tafels allemaal zelf gemaakt . Zelfs de kussens in de stoelen worden zelf genaaid. Ook de tafels voor het restaurant-gedeelte voor het raam worden zelf gemaakt.

Foto's boven: De rondvaartboot van Boei12 heet De Steendammer is ook te huur als partyboot. De boot vaart ook door andere watereren in de provincie.

In de weekends zijn vele leden van de vereniging druk in de weer voor hun clubhuis. Bij mooi weer zitten bijvoorbeeld de dames op de camping, die intussen al open is gegaan, de kussens voor de stoelen te naaien.
Mannen zijn bij Brons bezig met het onderstel van de hogere tafels. Anderen zijn bij Niehof bezig met het houtwerk voor de tafelbladen enz.
De bestrating om het gebouw wordt door eigen mensen gedaan en ook rond de loods wordt er door dezelfde mensen bestraat.
Er wordt door eigen mensen een grote koelcel gemaakt, de cel functioneert nog steeds.
In 1985 verandert het e.e.a.: Boei 12 wordt verpacht en krijgt een wat commercieler funktie. De zeilvereniging heeft de beschikking over een ruimte "onder de trap". In 1996 wordt met grote voortvarendheid de verbouw van een deel van Boei 12 ter hand genomen. In de voormalige werkplaats wordt een vergaderruimte en een inforuimte gebouwd. Door er nog een slaapkamer bij te betrekken kan er een sanitaire ruimte met twee WC's en twee douches en een bescheiden werkplaats worden gerealiseerd.

De Schildweek
Is het aantal deelnemers aan de Schildweek in het begin bescheiden, later groeit dit getaag. Dit komt niet alleen door de zeilwedstrijden maar heeft ook veel te maken met de gezelligheid er om heen. Voor vele zeilers is het een deel van hun vakantie.
Ook het aantal klassen nam toe. In de jaren 70 kun je tijdens de Schildweek 16m2-en, Toppen, O-Jollen, Vauriens, Flitsen, Schakels, Lasers tegenkomen. Later komen daar uiteraard de Optimisten en Europe's bij en nog later de Splash en de Flash-klasse.
Eind jaren 80, begin jaren 90 heeft het aantal deelnemers zo'n omvang genomen dat men een inschrijfstop heeft ingesteld. Er kunnen tijdens de Schildweek geen kwalitatief goede wedstrijden meer worden georganiseerd als er nog meer boten aan de start verschijnen.

Foto boven: rond het Schildmeer liggen schitterende recreatiewoningen.

Door een landelijke trend neemt het aantal inschrijvers gestaag af, mede versterkt door het verdwijnen van de campings Boei 12, 't Olle Schild en camping Hinrichs. Het dieptepunt ligt in 1995 met 58 deelnemers. De laatste jaren zit dit gelukkig weer in de lift en kan ZVOSS in 2002 weer meer als 100 deelnemers inschrijven.

Foto boven: In jachhaven De Otter is plaats voor 180 boten

Bron: De tekst is grotendeels ontleend aan de site van ZVOSS, de Zeilvereniging 't Olle Schild te Steendam.

Door Harm Hillinga,
september 2008.