Vader: Jozef II (Jozef) van het Heilige Roomse Rijk (van Habsburg-Lotharingen), zn. van Frans I Stefanus van het Heilige Roomse Rijk en Maria Theresia (Walburga Amalia Christina) van Oostenrijk, geb. te Wenen, Oostenrijk op maandag 13 mrt 1741, Keizer van het Heilige Roomse Rijk van 1765 tot 1790, Koning van Bohemen van 1780 tot 1790, Koning van Hongarije van 1780 tot 1790, Hertog van Luxemburg van 1780 tot 1790, ovl. (48 jaar oud) te Wenen, Oostenrijk op zaterdag 20 feb 1790, tr. (1) met Maria Jozefa van Beieren. Uit dit huwelijk geen kinderen, tr. (resp. 19 en ongeveer 19 jaar oud) (2) op maandag 6 okt 1760.

• Moeder:
  Isabella Maria van Bourbon-Parma, dr. van Filips van Parma en Louise-Elisabeth van Frankrijk, geb. in 1741, ovl. (ongeveer 22 jaar oud) in 1763.

Frans I Stefanus van het Heilige Roomse Rijk
Frans I Stefanus van het Heilige Roomse Rijk, geb. te Nancy [Fra] op zaterdag 8 dec 1708, ovl. (56 jaar oud) op zondag 18 aug 1765.

Aantekeningen bij Frans I Stefanus van het Heilige Roomse Rijk.

Frans I Stefanus van het Heilige Roomse Rijk (1708-1765) (Bron: WP).
Frans Stefanus (Nancy, 8 december 1708 – Innsbruck, 18 augustus 1765) was van 1729 tot 1737 als Frans III Stefanus hertog van Lotharingen, van 1737 tot 1765 als Frans II Stefanus of Frans Stefanus groothertog van Toscane en van 1745 tot 1765 als Frans I Stefanus keizer van het Heilige Roomse Rijk.
Frans wordt geboren te Nancy, in Lotharingen. Hij is de tweede zoon van Leopold van Lotharingen en zijn vrouw Elisabeth Charlotte van Orléans. Zijn grootvader van moederskant is Filips van Orléans, de broer van Lodewijk XIV. Hij is een Habsburger via zijn grootmoeder van vaderskant, Eleonora, dochter van keizer Ferdinand III en vrouw van Karel V van Lotharingen. Keizer Karel VI heeft gepland om zijn dochter uit te huwelijken aan Frans' oudere broer Clemens. Wanneer deze echter sterft kiest Karel Frans als zijn toekomstige schoonzoon. Frans wordt opgevoed in Wenen, met het oog op zijn toekomstig huwelijk met Maria Theresia van Oostenrijk. Al snel ontstaat een emotionele aantrekkingskracht tussen de twee.
In het kader van de Tweede Poolse Successieoorlog verliest hij het voorvaderlijke Lotharingen aan de Fransen, die het gewest nog enige tijd in leen geven aan de onfortuinlijke Franse pretendent voor de Poolse troon Stanislaus Leszczynski, die schoonvader is van de Franse koning. In ruil daarvoor ontvangt Frans I Toscane, na de dood van Gian Gastone de' Medici.
Op 12 februari 1736 trouwt Frans I met Maria Theresia van Oostenrijk. Zijn vrouw volgt Karel VI op 13 september 1745 op en maakt Frans co-regent. Maria Theresia kan als vrouw geen keizer van het Duitse Rijk worden, Frans I wel. Dankzij zijn zakeninstinct en gezond verstand is hij een goede hulp voor zijn vrouw. Hij sterft onverwacht in een koets op zijn terugtocht van de opera van Innsbruck op 18 augustus 1765. Zijn dood wordt door zijn vrouw als een heel zwaar verlies beschouwd.
•.
In 1731 wordt hij in Den Haag als eerste vorst op het vasteland ingewijd als lid van de Orde van Vrijmetselaren. Hij blijft zijn hele leven actief in de Loge en steunde de Orde in Oostenrijk, ondanks de tegenstand van de Katholieke kerk.
Frans Stefans broer Karel van Lorreinen wordt in 1744 landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden.

• Vader:
  Leopold van Lotharingen, zn. van Karel V van Lotharingen en Eleonora, tr.

• Moeder:
  Elisabeth Charlotte van Orléans, dr. van Filips van Orléans en Nn.

tr.
met

Maria Theresia (Walburga Amalia Christina) van Oostenrijk, geb. te Wenen, Oostenrijk op donderdag 13 mei 1717, ovl. (63 jaar oud) te Wenen, Oostenrijk op woensdag 29 nov 1780.

Aantekeningen bij Maria Theresia (Walburga Amalia Christina) van Oostenrijk.

Maria Theresia van Oostenrijk (Bron: WP).
Maria Theresia van Oostenrijk (Wenen, 13 mei 1717 – aldaar, 29 november 1780),(Hongaars: Mária Terézia, Kroatisch: Marija Terezija), aartshertogin van Oostenrijk, koningin van Hongarije en Bohemen van 1740 tot 1780. Daarnaast is ze getrouwd met Frans I Stefan en in die hoedanigheid ook keizerin van het Heilige Roomse Rijk van 1745 tot 1765. Tevens ondersteunt ze haar zoon Jozef II als mede-regentes in zijn rol als Duits keizer. Maria-Theresia geldt als één van de meest invloedrijke en verlichte monarchen van het absolutistische tijdperk.
•.
Leven.
Maria Theresia Walburga Amalia Christina van Oostenrijk is het tweede kind van Karel VI van het Heilige Roomse Rijk, een telg uit het huis Habsburg, en Elisabeth Christine van Brunswijk-Wolfenbüttel. Later worden er nog twee zussen geboren. De enige zoon van Karel VI van het Heilige Roomse Rijk, Leopold Johan, sterft als kind in zijn geboortejaar 1716. Karel VI van het Heilige Roomse Rijk heeft echter in 1713 de Pragmatieke Sanctie afgekondigd, die het toelaat dat een dochter de Oostenrijkse troon bestijgt. Maria Theresia's jeugd is onbekommerd en ze ontwikkelt zich tot een zelfstandige en zelfbewuste vrouw, met de wetenschap dat zij de troon zal moeten bestijgen.
Veel Europese monarchen gaan akkoord met de Pragmatieke Sanctie als ze word afgekondigd, maar op het moment dat deze wordt uitgevoerd, als Maria Theresia de troon wil bestijgen, na de dood van haar vader, valen Beieren en Pruisen toch aan en begint de Oostenrijkse Successieoorlog. In deze oorlog verliest Maria Theresia Silezië aan Frederik II van Pruisen. Maria Theresia heeft Frederik deze overval nooit vergeven, hetgeen in 1756 tot een nieuwe oorlog zal leiden.
Sinds 12 februari 1736 is Maria Theresia getrouwd met Frans I Stefan, hertog van Lotharingen, met wie ze zestien kinderen krijgt. Door het huwelijk van Maria Theresia met Frans Stephan komt er een nieuw dynastie op de Oostenrijkse troon; in plaats van het Habsburgse Keizershuis ontstaat nu het Huis Habsburg-Lotharingen.
Frans Stephan sterft in 1765. De toewijding aan haar man is zo groot dat ze zich vanaf zijn dood tot haar eigen dood 15 jaar later enkel nog in rouwkleren hult. Volgens de overlevering is hun huwelijk een huwelijk van liefde en toewijding. Ze begint zich ook meer toe te leggen op het behouden van de vrede dan op het heroveren van Silezië, waarbij ze ervoor zorgt dat haar dochters strategisch worden uitgehuwelijkt.
Maria Theresia sterft in 1780 en is de enige regerende vrouw in de 650 jaar lange Habsburg-dynastie. Ze ligt samen met haar man in één graf in de Kapuzinergruft in Wenen.

Andreas Möller: Maria Theresia (11 jaar oud), 1727 (Bron: Kunsthistorisches Museum, Wenen; WP).
Politiek.
Maria Theresia's vader heeft aangenomen dat zij het besturen van het land zal overlaten aan haar man, en heeft haar daarom niets geleerd over het besturen van een rijk. Daardoor wordt ze gedwongen zich alles zelf te leren. Het uitbreken van de Oostenrijkse Succesieoorlog betekent een cesuur in de Habsburgse dynastie.
Het grootste verlies voor het Habsburge Huis is dat van het keizerschap van het Heilige Roomse Rijk aan de Beierse dynastie Wittelsbach. Pas in 1745 kiest het Rijk weer een nieuwe keizer en ditmaal is dat Frans Stephan, waarmee Maria Theresia keizerin-gemalin wordt. Maria-Theresia is zelf reeds meervoudig koningin en laat zich nooit officieel tot keizerin kronen, ofschoon dat sinds 1014 traditie is voor de gemalinnen van de regerend Duitse keizer.
Als de Oostenrijkse Successieoorlog uitbreekt is de Oostenrijkse schatkist bijna leeg, en is het leger zwaar onderbemand. Ze verdubbelt het aantal troepen in haar leger, reorganiseert de belastingen zodat het leger en de regering een stabiel jaarlijks inkomen zullen hebben, en centraliseert de regering. Deze hervormingen komen de economie ten goede. Maria Theresia richt de hoogste rechtbank in voor het land, die ermee belast is het rechtssysteem van de Habsburgse Monarchie te waarborgen. Daarnaast zorgt ze er met de wet Constitutio Criminalis Theresiana voor dat er één geldig straftrecht in Oostenrijk ontstaat. Een van de belangrijkste veranderingen is waarschijnlijk de invoering van de schoolplicht. In 1751 sticht ze een militaire academie (Theresianische Militärakademie) in het nieuwe stadsgedeelte van Wenen, in 1754 een polytechnische school en in 1776 een, in België, nog steeds actieve stichting voor de kinderen en weduwen van militairen en lagere officieren van haar troepen.

Joseph Haunzinger: Jozef II, Maria Anna en Marie Elisabeth (Bron: Kunsthistorisches Museum, Vienna; WP).
Op aanraden van haar kanselier, Wenzel Anton von Kaunitz, verbreekt ze haar alliantie met het Verenigd Koninkrijk, en verbindt zich met Rusland en Frankrijk ("Renversement des Alliances"). Kaunitz heeft er in 1753 voor gezorgd dat de invloed van Maria Theresia's vorige raadsheer Von Bartenstein afneemt, zodat hij de politieke touwtjes in handen kan nemen. In 1756, als ze haar leger sterk genoeg acht, plant ze een inval in Pruisen. Frederik II is haar echter voor, en valt Saksen binnen: het startschot voor de Zevenjarige Oorlog is gegeven. De oorlog eindigt in 1763 als Maria Theresia het Verdrag van Hubertusburg tekent, waarbij ze het Pruisische gezag over Silezië erkent.
Maria Theresia probeert in navolging van de andere Europese grootmachten een koloniaal imperium op te bouwen. Na de oprichting van de Oost-Indische Handelscompagnie vaart vanuit Triëst, dat in 1771 een vrijhaven wordt, de Habsburgse vloot uit. Zij staat onder leiding van de Nederlander Willem Bolts, die daarvoor voor de Britse Oost-Indische Compagnie werkzaam is geweest.
Na de dood van haar man speelt het veroveren van gebieden niet meer zo'n grote rol. Maria Theresia's dochters worden strategisch uitgehuwelijkt binnen de vorstenhuizen van Europa. Haar jongste dochter, Maria Antonia, wordt bijvoorbeeld als Marie-Antoinette de vrouw van Lodewijk XVI van Frankrijk. Ze erkent ook Jozef II, haar oudste zoon, als co-regent binnen de Donaumonarchie en als Duitse keizer. Ze geeft hem echter beperkte macht, omdat ze vindt dat hij te arrogant en onvoorzichtig is.
.
Maria Theresia's huwelijkspolitiek.
Om de machtspositie van Huis Habsburg in positieve zin te beïnvloeden, zorgt Maria Theresia ervoor dat haar kinderen met leden van de andere vorstenhuizen trouwen. Zij heeft voor haar kinderen een strenge scholing voor ogen, waarbij vakken als geschiedenis, dansen, theater, schilderkunst, spelling, wiskunde, staatskunde en vreemde talen op het rooster staan. Voor de meisjes geldt dat zij ook nog moeten kunnen handwerken, tevens worden zij in het voeren van conversaties onderwezen.
Maria Theresia en haar kanselier Kaunitz zijn ervan overtuigd dat via familiebanden met grote buitenlandse mogendheden invloed uitgeoefend kan worden. Dit is overigens niets nieuws, zeker niet voor de Habsburgers. Voor haar 14 volwassen geworden kinderen ontwikkelt zij huwelijksplannen. Vanwege haar voortdurende angst voor Frederik de Grote van Pruisen, richten haar plannen zich vooral op de tronen van Frankrijk, Spanje, Parma en het Koninkrijk Napels-Sicilië, die aan de de familie Bourbon toebehoren.
Het eerste huwelijk tussen een Habsburger en een Bourbon wordt gesloten tussen aartshertog Jozef, de later keizer Jozef II en Isabella Maria van Bourbon-Parma. Vervolgens trouwen Leopold (later keizer Leopold II) en Marie Louise van Spanje. De derde zoon, aartshertog Ferdinand Karel, trouwt met Maria Beatrice d'Este, zodat hij later als hertog Ferdinand over dit hertogdom zal kunnen regeren.
In tegenstelling tot de soepele huwelijksonderhandeling van haar zonen, verlopen de onderhandeling over de uithuwelijkingen van haar dochters veel stroever. Maria Theresia's oudste dochter, aartshertogin Maria Anna, blijft door haar slechte gezondheid ongehuwd. Ook de uithuwelijking van aartshertogin Maria Elisabeth aan de Franse koning Lodewijk XV kan niet doorgaan, omdat bij haar de pokken geconstateerd wordt.
Terwijl Maria Christina als enige dochter zelf haar bruidegom, hertog Albert van Saksen-Teschen, mag uitzoeken, wordt Maria Amalia geheel tegen haar wil en met veel tegenstand door haar moeder aan hertog Ferdinand van Parma uitgehuwelijkt. Johanna Gabriela en haar zuster Maria Josepha sterven beiden aan de pokken, zodat Maria Carolina als derde verloofde de plaats van haar zusters aan de zijde van Ferdinand I der Beide Siciliën moet innemen.
Het meest prestigieuze uithuwelijkingsproject van Maria Theresia is het huwelijk van de Maria Antonia - de lievelingszuster van Maria Karolina - aan de later koning Lodewijk XVI van Frankrijk.

Tombe van keizer Frans I Stefan en Maria Theresia in de Kapuzinergruft (Bron: WP).
Titels.
Na de dood van haar man luidt de officiële titel van Maria-Theresia als volgt: Maria Theresia von Gottes Gnaden Römische Kaiserin Wittib, Königin zu Hungarn, Böheim, Dalmatien, Croatien, Slavonien, Gallizien, Lodomerien, etc. etc, Erzherzogin zu Österreich, Herzogin zu Burgund, zu Steyer, zu Kärnten und zu Crain, Großfürstin zu Siebenbürgen, Marggräfin zu Mähren, Herzogin zu Braband, zu Limburg, zu Luxenburg und zu Geldern, zu Württemberg, zu Ober- und Nieder-Schlesien, zu Mailand, zu Mantua, zu Parma, zu Piacenza, zu Guastala, zu Auschwitz und Zator, Fürstin zu Schwaben, gefürstete Gräfin zu Habsburg, zu Flandern, zu Tirol, zu Hennegau, zu Kyburg, zu Görz und zu Gradisca, Marggräfin des Heiligen Römischen Reiches, zu Burgau, zu Ober- und Nieder-Laußnitz, Gräfin zu Namur, Frau auf der Windischen Mark und zu Mecheln, verwittibte Herzogin zu Lothringen und Baar, Großherzogin zu Toskana.
Maria-Theresia, keizerein-weduwe van het Heilige Roomse Rijk bij de genade gods, Koningin van Hongarije, Bohemen, Dalmatië, Kroatië, Slavonië, Galicië, Lodomerië, etc.etc, Aartshertogin van Oostenrijk, Hertogin van Boergondië, Stiermarken, Karinthië en Krain, Grootvorstin van Zevenburgen, Markgravin van Moravië, Hertogin van Brabant, Limburg, Luxemburg, en Geldern, van Württemberg, Opper - en Neder-Silezië, Milaan, Mantua, Parma, Piacenza, Guastala, Auschwitz en Zator, Vorstin van Zwaben, vorstelijke gravin van Habsburg, Vlaanderen, Tirol, Henegouwen, Kyburg, Görz en Gradisca, Markgravin van het Heilige Roomse Rijk, Burgau, Opper- en Neder-Laußnitz, Gravin van Namen, Vrouwe van de Windische Mark en Mechelen, Hertogin-weduwe van Lotharingen en Baar, Groothertogin van Toscane.

Schönbrunn met tuin vanaf de Gloriette (Bron: Alexander Umbricht, 1. Okt. 2002 ; GFDL; WP).
Paleizen.
In 1755 verwerft Maria Theresia van de erven van Prins Eugenius van Savoye het jachtslot Hof. Van 1725 tot 1729 is daar onder de leiding van Lucas von Hildebrandt een nieuwe paleis voor de prins gebouwd. Voor een prettig onderkomen van haar gasten en personeel laat Maria Theresia het gebouw met een etage verhogen, waarmee het huidige aanzien van het slot ontstaat.
Ook de bouw van Schloss Schönbrunn is met de naam van Maria Theresia verbonden. de architect Bernhard Fischer von Erlach laat in de jaren 1696-1700 in opdracht van Jozef I deze keizerlijke zomerresidentie bouwen. In het eerste ontwerp is de bouw van een gigantisch slot op de Gloriette-heuvel gepland, maar dit plan wordt niet gerealiseerd. Het slot, van 175 meter lengte en 55 meter breedte, wordt dan onderaan de heuvel gebouwd. Richting hof (voorzijde) en richting park (achterzijde) worden twee enorme façades gepland. De naar voren uitstekende vleugels aan de hofzijde doen denken aan die van het voorbeeld: het paleis van de Franse koningen in Versailles. Verder vindt men ook kenmerken uit de stijl van de Italiaanse paleizen van die tijd. De buitenkant van het gebouw is in een een warme gele tint gehouden, het zogenaamde Schönbrunner Gelb (Schönbrunner Geel).
Het voormalige jachtslot van Jozef I wordt onder Maria Theresia tot een residentieslot omgebouwd. Schönbrunn wordt het lievelingspaleis van de keizerin, waar ze de zomermaanden met haar familie doorbrengt.
.
Belangrijkste gebeurtenissen.
1736: Huwelijk met Franz Stefan van Lothringen, die in 1745 keizer wordt.
1740–48: Oostenrijkse Successieoorlog: verlies van Silezië aan Pruisen en het hertogdom Parma en Piacenza aan de familie Bourbon.
1756–63: Zevenjarige Oorlog; Oprichting van de Maria Theresia Orde.
1763: Verdrag van Hubertusburg: Einde van de Zevenjarige Oorlog; Silezië komt onder gezag van Pruisen.
1765: Enkele dagen na het huwelijk van aartshertog Leopold, sterft haar man Frans Stefan op 18 augustus in Innsbruck. Sindsdien draagt Maria Theresia slechts nog zwarte rouwkleding.
1774: Invoering van de schoolpicht tussen het 6e en 12e levensjaar.
1775: Maria Theresia kan de regio Boekovina aan haar rijk toevoegen ten koste van het Osmaanse Rijk.
1778/79: Beierse Successieoorlog.
Bron: M. Goldsmith (1936) about Maria Theresia (eLibrary Austria Project - eLib at).

Uit dit huwelijk 16 kinderen, waaronder:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Keizer Jozef II	*1741	Wenen, Oostenrijk	†1790	Wenen, Oostenrijk	48	2	2
2	Maria Anna	*1738	Wenen, Oostenrijk	†1789		51	0	0
3	Maria Christina (Mimi)	*1742	Wenen, Oostenrijk	†1798	Wenen, Oostenrijk	56	1	0
4	Maria Elisabeth	*1743	Wenen, Oostenrijk	†1808		65	0	0
5	Maria Amalia	*1746	Wenen, Oostenrijk	†1804		58	0	0
6	Leopold II	*1747	Wenen, Oostenrijk	†1792	Wenen, Oostenrijk	44	1	16
7	Maria Carolina	*1752		†1814		62	0	0
8	Ferdinand Karel	*1754		†1806		52	0	0
9	Maria Antonia	*1755		†1793		38	0	0
10	Maximiliaan Frans	*1756	Wenen, Oostenrijk	†1801	Wenen, Oostenrijk	44	0	0

Dossier:

Maria Theresia (Walburga Amalia Christina) van Oostenrijk
Maria Theresia (Walburga Amalia Christina) van Oostenrijk, geb. te Wenen, Oostenrijk op donderdag 13 mei 1717, ovl. (63 jaar oud) te Wenen, Oostenrijk op woensdag 29 nov 1780.

Aantekeningen bij Maria Theresia (Walburga Amalia Christina) van Oostenrijk.

Maria Theresia van Oostenrijk (Bron: WP).
Maria Theresia van Oostenrijk (Wenen, 13 mei 1717 – aldaar, 29 november 1780),(Hongaars: Mária Terézia, Kroatisch: Marija Terezija), aartshertogin van Oostenrijk, koningin van Hongarije en Bohemen van 1740 tot 1780. Daarnaast is ze getrouwd met Frans I Stefan en in die hoedanigheid ook keizerin van het Heilige Roomse Rijk van 1745 tot 1765. Tevens ondersteunt ze haar zoon Jozef II als mede-regentes in zijn rol als Duits keizer. Maria-Theresia geldt als één van de meest invloedrijke en verlichte monarchen van het absolutistische tijdperk.
•.
Leven.
Maria Theresia Walburga Amalia Christina van Oostenrijk is het tweede kind van Karel VI van het Heilige Roomse Rijk, een telg uit het huis Habsburg, en Elisabeth Christine van Brunswijk-Wolfenbüttel. Later worden er nog twee zussen geboren. De enige zoon van Karel VI van het Heilige Roomse Rijk, Leopold Johan, sterft als kind in zijn geboortejaar 1716. Karel VI van het Heilige Roomse Rijk heeft echter in 1713 de Pragmatieke Sanctie afgekondigd, die het toelaat dat een dochter de Oostenrijkse troon bestijgt. Maria Theresia's jeugd is onbekommerd en ze ontwikkelt zich tot een zelfstandige en zelfbewuste vrouw, met de wetenschap dat zij de troon zal moeten bestijgen.
Veel Europese monarchen gaan akkoord met de Pragmatieke Sanctie als ze word afgekondigd, maar op het moment dat deze wordt uitgevoerd, als Maria Theresia de troon wil bestijgen, na de dood van haar vader, valen Beieren en Pruisen toch aan en begint de Oostenrijkse Successieoorlog. In deze oorlog verliest Maria Theresia Silezië aan Frederik II van Pruisen. Maria Theresia heeft Frederik deze overval nooit vergeven, hetgeen in 1756 tot een nieuwe oorlog zal leiden.
Sinds 12 februari 1736 is Maria Theresia getrouwd met Frans I Stefan, hertog van Lotharingen, met wie ze zestien kinderen krijgt. Door het huwelijk van Maria Theresia met Frans Stephan komt er een nieuw dynastie op de Oostenrijkse troon; in plaats van het Habsburgse Keizershuis ontstaat nu het Huis Habsburg-Lotharingen.
Frans Stephan sterft in 1765. De toewijding aan haar man is zo groot dat ze zich vanaf zijn dood tot haar eigen dood 15 jaar later enkel nog in rouwkleren hult. Volgens de overlevering is hun huwelijk een huwelijk van liefde en toewijding. Ze begint zich ook meer toe te leggen op het behouden van de vrede dan op het heroveren van Silezië, waarbij ze ervoor zorgt dat haar dochters strategisch worden uitgehuwelijkt.
Maria Theresia sterft in 1780 en is de enige regerende vrouw in de 650 jaar lange Habsburg-dynastie. Ze ligt samen met haar man in één graf in de Kapuzinergruft in Wenen.

Andreas Möller: Maria Theresia (11 jaar oud), 1727 (Bron: Kunsthistorisches Museum, Wenen; WP).
Politiek.
Maria Theresia's vader heeft aangenomen dat zij het besturen van het land zal overlaten aan haar man, en heeft haar daarom niets geleerd over het besturen van een rijk. Daardoor wordt ze gedwongen zich alles zelf te leren. Het uitbreken van de Oostenrijkse Succesieoorlog betekent een cesuur in de Habsburgse dynastie.
Het grootste verlies voor het Habsburge Huis is dat van het keizerschap van het Heilige Roomse Rijk aan de Beierse dynastie Wittelsbach. Pas in 1745 kiest het Rijk weer een nieuwe keizer en ditmaal is dat Frans Stephan, waarmee Maria Theresia keizerin-gemalin wordt. Maria-Theresia is zelf reeds meervoudig koningin en laat zich nooit officieel tot keizerin kronen, ofschoon dat sinds 1014 traditie is voor de gemalinnen van de regerend Duitse keizer.
Als de Oostenrijkse Successieoorlog uitbreekt is de Oostenrijkse schatkist bijna leeg, en is het leger zwaar onderbemand. Ze verdubbelt het aantal troepen in haar leger, reorganiseert de belastingen zodat het leger en de regering een stabiel jaarlijks inkomen zullen hebben, en centraliseert de regering. Deze hervormingen komen de economie ten goede. Maria Theresia richt de hoogste rechtbank in voor het land, die ermee belast is het rechtssysteem van de Habsburgse Monarchie te waarborgen. Daarnaast zorgt ze er met de wet Constitutio Criminalis Theresiana voor dat er één geldig straftrecht in Oostenrijk ontstaat. Een van de belangrijkste veranderingen is waarschijnlijk de invoering van de schoolplicht. In 1751 sticht ze een militaire academie (Theresianische Militärakademie) in het nieuwe stadsgedeelte van Wenen, in 1754 een polytechnische school en in 1776 een, in België, nog steeds actieve stichting voor de kinderen en weduwen van militairen en lagere officieren van haar troepen.

Joseph Haunzinger: Jozef II, Maria Anna en Marie Elisabeth (Bron: Kunsthistorisches Museum, Vienna; WP).
Op aanraden van haar kanselier, Wenzel Anton von Kaunitz, verbreekt ze haar alliantie met het Verenigd Koninkrijk, en verbindt zich met Rusland en Frankrijk ("Renversement des Alliances"). Kaunitz heeft er in 1753 voor gezorgd dat de invloed van Maria Theresia's vorige raadsheer Von Bartenstein afneemt, zodat hij de politieke touwtjes in handen kan nemen. In 1756, als ze haar leger sterk genoeg acht, plant ze een inval in Pruisen. Frederik II is haar echter voor, en valt Saksen binnen: het startschot voor de Zevenjarige Oorlog is gegeven. De oorlog eindigt in 1763 als Maria Theresia het Verdrag van Hubertusburg tekent, waarbij ze het Pruisische gezag over Silezië erkent.
Maria Theresia probeert in navolging van de andere Europese grootmachten een koloniaal imperium op te bouwen. Na de oprichting van de Oost-Indische Handelscompagnie vaart vanuit Triëst, dat in 1771 een vrijhaven wordt, de Habsburgse vloot uit. Zij staat onder leiding van de Nederlander Willem Bolts, die daarvoor voor de Britse Oost-Indische Compagnie werkzaam is geweest.
Na de dood van haar man speelt het veroveren van gebieden niet meer zo'n grote rol. Maria Theresia's dochters worden strategisch uitgehuwelijkt binnen de vorstenhuizen van Europa. Haar jongste dochter, Maria Antonia, wordt bijvoorbeeld als Marie-Antoinette de vrouw van Lodewijk XVI van Frankrijk. Ze erkent ook Jozef II, haar oudste zoon, als co-regent binnen de Donaumonarchie en als Duitse keizer. Ze geeft hem echter beperkte macht, omdat ze vindt dat hij te arrogant en onvoorzichtig is.
.
Maria Theresia's huwelijkspolitiek.
Om de machtspositie van Huis Habsburg in positieve zin te beïnvloeden, zorgt Maria Theresia ervoor dat haar kinderen met leden van de andere vorstenhuizen trouwen. Zij heeft voor haar kinderen een strenge scholing voor ogen, waarbij vakken als geschiedenis, dansen, theater, schilderkunst, spelling, wiskunde, staatskunde en vreemde talen op het rooster staan. Voor de meisjes geldt dat zij ook nog moeten kunnen handwerken, tevens worden zij in het voeren van conversaties onderwezen.
Maria Theresia en haar kanselier Kaunitz zijn ervan overtuigd dat via familiebanden met grote buitenlandse mogendheden invloed uitgeoefend kan worden. Dit is overigens niets nieuws, zeker niet voor de Habsburgers. Voor haar 14 volwassen geworden kinderen ontwikkelt zij huwelijksplannen. Vanwege haar voortdurende angst voor Frederik de Grote van Pruisen, richten haar plannen zich vooral op de tronen van Frankrijk, Spanje, Parma en het Koninkrijk Napels-Sicilië, die aan de de familie Bourbon toebehoren.
Het eerste huwelijk tussen een Habsburger en een Bourbon wordt gesloten tussen aartshertog Jozef, de later keizer Jozef II en Isabella Maria van Bourbon-Parma. Vervolgens trouwen Leopold (later keizer Leopold II) en Marie Louise van Spanje. De derde zoon, aartshertog Ferdinand Karel, trouwt met Maria Beatrice d'Este, zodat hij later als hertog Ferdinand over dit hertogdom zal kunnen regeren.
In tegenstelling tot de soepele huwelijksonderhandeling van haar zonen, verlopen de onderhandeling over de uithuwelijkingen van haar dochters veel stroever. Maria Theresia's oudste dochter, aartshertogin Maria Anna, blijft door haar slechte gezondheid ongehuwd. Ook de uithuwelijking van aartshertogin Maria Elisabeth aan de Franse koning Lodewijk XV kan niet doorgaan, omdat bij haar de pokken geconstateerd wordt.
Terwijl Maria Christina als enige dochter zelf haar bruidegom, hertog Albert van Saksen-Teschen, mag uitzoeken, wordt Maria Amalia geheel tegen haar wil en met veel tegenstand door haar moeder aan hertog Ferdinand van Parma uitgehuwelijkt. Johanna Gabriela en haar zuster Maria Josepha sterven beiden aan de pokken, zodat Maria Carolina als derde verloofde de plaats van haar zusters aan de zijde van Ferdinand I der Beide Siciliën moet innemen.
Het meest prestigieuze uithuwelijkingsproject van Maria Theresia is het huwelijk van de Maria Antonia - de lievelingszuster van Maria Karolina - aan de later koning Lodewijk XVI van Frankrijk.

Tombe van keizer Frans I Stefan en Maria Theresia in de Kapuzinergruft (Bron: WP).
Titels.
Na de dood van haar man luidt de officiële titel van Maria-Theresia als volgt: Maria Theresia von Gottes Gnaden Römische Kaiserin Wittib, Königin zu Hungarn, Böheim, Dalmatien, Croatien, Slavonien, Gallizien, Lodomerien, etc. etc, Erzherzogin zu Österreich, Herzogin zu Burgund, zu Steyer, zu Kärnten und zu Crain, Großfürstin zu Siebenbürgen, Marggräfin zu Mähren, Herzogin zu Braband, zu Limburg, zu Luxenburg und zu Geldern, zu Württemberg, zu Ober- und Nieder-Schlesien, zu Mailand, zu Mantua, zu Parma, zu Piacenza, zu Guastala, zu Auschwitz und Zator, Fürstin zu Schwaben, gefürstete Gräfin zu Habsburg, zu Flandern, zu Tirol, zu Hennegau, zu Kyburg, zu Görz und zu Gradisca, Marggräfin des Heiligen Römischen Reiches, zu Burgau, zu Ober- und Nieder-Laußnitz, Gräfin zu Namur, Frau auf der Windischen Mark und zu Mecheln, verwittibte Herzogin zu Lothringen und Baar, Großherzogin zu Toskana.
Maria-Theresia, keizerein-weduwe van het Heilige Roomse Rijk bij de genade gods, Koningin van Hongarije, Bohemen, Dalmatië, Kroatië, Slavonië, Galicië, Lodomerië, etc.etc, Aartshertogin van Oostenrijk, Hertogin van Boergondië, Stiermarken, Karinthië en Krain, Grootvorstin van Zevenburgen, Markgravin van Moravië, Hertogin van Brabant, Limburg, Luxemburg, en Geldern, van Württemberg, Opper - en Neder-Silezië, Milaan, Mantua, Parma, Piacenza, Guastala, Auschwitz en Zator, Vorstin van Zwaben, vorstelijke gravin van Habsburg, Vlaanderen, Tirol, Henegouwen, Kyburg, Görz en Gradisca, Markgravin van het Heilige Roomse Rijk, Burgau, Opper- en Neder-Laußnitz, Gravin van Namen, Vrouwe van de Windische Mark en Mechelen, Hertogin-weduwe van Lotharingen en Baar, Groothertogin van Toscane.

Schönbrunn met tuin vanaf de Gloriette (Bron: Alexander Umbricht, 1. Okt. 2002 ; GFDL; WP).
Paleizen.
In 1755 verwerft Maria Theresia van de erven van Prins Eugenius van Savoye het jachtslot Hof. Van 1725 tot 1729 is daar onder de leiding van Lucas von Hildebrandt een nieuwe paleis voor de prins gebouwd. Voor een prettig onderkomen van haar gasten en personeel laat Maria Theresia het gebouw met een etage verhogen, waarmee het huidige aanzien van het slot ontstaat.
Ook de bouw van Schloss Schönbrunn is met de naam van Maria Theresia verbonden. de architect Bernhard Fischer von Erlach laat in de jaren 1696-1700 in opdracht van Jozef I deze keizerlijke zomerresidentie bouwen. In het eerste ontwerp is de bouw van een gigantisch slot op de Gloriette-heuvel gepland, maar dit plan wordt niet gerealiseerd. Het slot, van 175 meter lengte en 55 meter breedte, wordt dan onderaan de heuvel gebouwd. Richting hof (voorzijde) en richting park (achterzijde) worden twee enorme façades gepland. De naar voren uitstekende vleugels aan de hofzijde doen denken aan die van het voorbeeld: het paleis van de Franse koningen in Versailles. Verder vindt men ook kenmerken uit de stijl van de Italiaanse paleizen van die tijd. De buitenkant van het gebouw is in een een warme gele tint gehouden, het zogenaamde Schönbrunner Gelb (Schönbrunner Geel).
Het voormalige jachtslot van Jozef I wordt onder Maria Theresia tot een residentieslot omgebouwd. Schönbrunn wordt het lievelingspaleis van de keizerin, waar ze de zomermaanden met haar familie doorbrengt.
.
Belangrijkste gebeurtenissen.
1736: Huwelijk met Franz Stefan van Lothringen, die in 1745 keizer wordt.
1740–48: Oostenrijkse Successieoorlog: verlies van Silezië aan Pruisen en het hertogdom Parma en Piacenza aan de familie Bourbon.
1756–63: Zevenjarige Oorlog; Oprichting van de Maria Theresia Orde.
1763: Verdrag van Hubertusburg: Einde van de Zevenjarige Oorlog; Silezië komt onder gezag van Pruisen.
1765: Enkele dagen na het huwelijk van aartshertog Leopold, sterft haar man Frans Stefan op 18 augustus in Innsbruck. Sindsdien draagt Maria Theresia slechts nog zwarte rouwkleding.
1774: Invoering van de schoolpicht tussen het 6e en 12e levensjaar.
1775: Maria Theresia kan de regio Boekovina aan haar rijk toevoegen ten koste van het Osmaanse Rijk.
1778/79: Beierse Successieoorlog.
Bron: M. Goldsmith (1936) about Maria Theresia (eLibrary Austria Project - eLib at).

tr.
met

Frans I Stefanus van het Heilige Roomse Rijk, zn. van Leopold van Lotharingen en Elisabeth Charlotte van Orléans, geb. te Nancy [Fra] op zaterdag 8 dec 1708, ovl. (56 jaar oud) op zondag 18 aug 1765.

Aantekeningen bij Frans I Stefanus van het Heilige Roomse Rijk.

Frans I Stefanus van het Heilige Roomse Rijk (1708-1765) (Bron: WP).
Frans Stefanus (Nancy, 8 december 1708 – Innsbruck, 18 augustus 1765) was van 1729 tot 1737 als Frans III Stefanus hertog van Lotharingen, van 1737 tot 1765 als Frans II Stefanus of Frans Stefanus groothertog van Toscane en van 1745 tot 1765 als Frans I Stefanus keizer van het Heilige Roomse Rijk.
Frans wordt geboren te Nancy, in Lotharingen. Hij is de tweede zoon van Leopold van Lotharingen en zijn vrouw Elisabeth Charlotte van Orléans. Zijn grootvader van moederskant is Filips van Orléans, de broer van Lodewijk XIV. Hij is een Habsburger via zijn grootmoeder van vaderskant, Eleonora, dochter van keizer Ferdinand III en vrouw van Karel V van Lotharingen. Keizer Karel VI heeft gepland om zijn dochter uit te huwelijken aan Frans' oudere broer Clemens. Wanneer deze echter sterft kiest Karel Frans als zijn toekomstige schoonzoon. Frans wordt opgevoed in Wenen, met het oog op zijn toekomstig huwelijk met Maria Theresia van Oostenrijk. Al snel ontstaat een emotionele aantrekkingskracht tussen de twee.
In het kader van de Tweede Poolse Successieoorlog verliest hij het voorvaderlijke Lotharingen aan de Fransen, die het gewest nog enige tijd in leen geven aan de onfortuinlijke Franse pretendent voor de Poolse troon Stanislaus Leszczynski, die schoonvader is van de Franse koning. In ruil daarvoor ontvangt Frans I Toscane, na de dood van Gian Gastone de' Medici.
Op 12 februari 1736 trouwt Frans I met Maria Theresia van Oostenrijk. Zijn vrouw volgt Karel VI op 13 september 1745 op en maakt Frans co-regent. Maria Theresia kan als vrouw geen keizer van het Duitse Rijk worden, Frans I wel. Dankzij zijn zakeninstinct en gezond verstand is hij een goede hulp voor zijn vrouw. Hij sterft onverwacht in een koets op zijn terugtocht van de opera van Innsbruck op 18 augustus 1765. Zijn dood wordt door zijn vrouw als een heel zwaar verlies beschouwd.
•.
In 1731 wordt hij in Den Haag als eerste vorst op het vasteland ingewijd als lid van de Orde van Vrijmetselaren. Hij blijft zijn hele leven actief in de Loge en steunde de Orde in Oostenrijk, ondanks de tegenstand van de Katholieke kerk.
Frans Stefans broer Karel van Lorreinen wordt in 1744 landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden.

Uit dit huwelijk 16 kinderen, waaronder:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Keizer Jozef II	*1741	Wenen, Oostenrijk	†1790	Wenen, Oostenrijk	48	2	2
2	Maria Anna	*1738	Wenen, Oostenrijk	†1789		51	0	0
3	Maria Christina (Mimi)	*1742	Wenen, Oostenrijk	†1798	Wenen, Oostenrijk	56	1	0
4	Maria Elisabeth	*1743	Wenen, Oostenrijk	†1808		65	0	0
5	Maria Amalia	*1746	Wenen, Oostenrijk	†1804		58	0	0
6	Leopold II	*1747	Wenen, Oostenrijk	†1792	Wenen, Oostenrijk	44	1	16
7	Maria Carolina	*1752		†1814		62	0	0
8	Ferdinand Karel	*1754		†1806		52	0	0
9	Maria Antonia	*1755		†1793		38	0	0
10	Maximiliaan Frans	*1756	Wenen, Oostenrijk	†1801	Wenen, Oostenrijk	44	0	0

Dossier:
')}